ویژه برنامه شب یلدا
به نام خدا
با سلام و آرزوی سلامتی و تندرستی برای شما شنوندگان عزیز
چهار فصل بودن کشور ایران و علاقه ایرانیان باستان به برگزاری مراسمات کهن و دورهمی ها ، دلیلی شده تا مراسم فصلی بسیاری در تقویم مردمان این مرز کهن جای بگیرد.
عید نوروز در ابتدای فصل بهار،
مراسم تیرگان در ابتدای فصل تابستان ،
مراسم مهرگان در ابتدای فصل پاییز و همچنین شب یلدا در آغاز زمستان.
در برنامه ای دیگر از گروه اجتماعی رادیو رسانه ای صبح ملت ، من فیروزه ی روغنیان و خانم زهرا حبیبی با شماییم تا نگاهی گذرا داشته باشیم به آیین کهن شب یلدا
قدمت شب یلدا به حدود هفت هزار سال یا بیشتر بازمی‌گردد و تا به امروز یکی از باستانی‌ترین رویدادهای ایران است .
در زمان قدیم به شب یلدا، شب زایش خورشید می‌گفتند چرا که معتقد بودند که در این روز خورشید دوباره از نو و قدرتمندتر از همیشه متولد می‌شود و تابش نور قوی‌تری را نسبت به پاییز ، برای مردم به ارمغان می‌آورد.
در دوران کهن اوستایی به "خرم روز" نیز خوانده می شد و یکی از کارهایی که مردم انجام می‌دادند، این بود که از ابتدای غروب به جشن و پایکوبی می‌پرداختند و حین بامداد تا طلوع منتظر آفتاب می‌نشستند و وقتی خورشید طلوع می‌کرد به یک‌دیگر تبریک گفته و به سمت خانه‌هایشان می‌رفتند .
دو میوه انار و هندوانه بیشترین شهرت را در بین میوه‌های یلدایی دارند .
دلیل تاکید زیاد بر میوه انار، به خاطر این است که در زمان‌های دور همیشه انار را میوه مقدسی می‌دانستند و سعی می‌کردند که در تمامی اعیاد از انارهای قرمز بر سر سفره‌ها قرار دهند.
شعرخوانی و شاهنامه‌خوانی در شب یلدا
از زمان‌های قدیم این سنت باب شده است که بعد از جمع شدن افراد خانواده در کنار یک‌دیگر، به رسم احترام ، بزرگ فامیل همه را دور یک‌دیگر جمع کرده و از اشعار قدیمی ایرانی بازخوانی می‌کند.
این اشعار متعلق به شاهنامه فردوسی، اشعار حافظ، اشعار سعدی و تمثیل‌های قدیمی و محبوب هستند که البته در اکثر خانواده‌های ایرانی بیشتر از شاهنامه فردوسی استفاده می‌کنند.
استخاره با قرآن و فال حافظ نیز تقریبا در تمام خانواده‌های ایرانی و در شب یلدا رایج است. به این شکل که فرد بزرگ خانواده برای تک تک اعضای خانواده استخاره یا فال حافظ می‌گیرد .
*روشن کردن آتش در شب یلدا*
از همان دوران باستان، روشن کردن آتش در شب یلدا یکی از سنت‌ها بود اما به مرور زمان ، این عادت کم‌رنگ‌تراز گذشته شده است.
بخش اصلی آداب و رسوم شب یلدا در شهر‌ها و استان‌های مختلف کشور مشترک است؛ رسومی مانند جمع شدن خانواده با حضور بزرگ‌تر‌های فامیل، تفال به دیوان حافظ، خواندن اشعار سعدی و شاهنامه فردوسی، تعریف حکایت‌های پندآموز، خاطرات و داستان‌های اساطیری در تمام مناطق انجام می‌شود خوردن میوه‌هایی مانند هندوانه، انار، خربزه، میوه‌های خشک و تنقلاتی مانند آجیل‌های شیرین، تخمه و شیرینی .
*آداب و رسوم شب یلدا در استان خوزستان*
آداب و رسوم شب یلدا در این استان، شباهت زیادی به سایر استان‌ها دارد؛ اما به‌طورقطعی می‌توان گفت که شیوه‌های مهمان‌نوازی و عادات خوراکی هر منطقه آن‌قدر خاص است که به این آیین، رنگ و بوی متفاوتی می‌بخشد.
اما در خوزستان، خوراکی‌هایی که برای پذیرایی از میهمانان استفاده می‌شود، با سایر مناطق کشور متفاوت‌اند. در زمستان، پذیرایی با خرما و ارده متداول است که در شب یلدا هم کاربرد دارد. قلیه ماهی هم از معروف‌ترین و خوش‌طعم‌ترین غذاهای جنوبی است که در هر مراسمی سفره‌ها را زینت می‌بخشد.
آنچه درباره یلدا نباید از خاطر برد، نقل داستان‌های اساطیری و افسانه‌های محلی است . شاید یکی از معروف‌ترین افسانه‌ها ، داستان «قارون» است که در شب یلدا هم بازگو می‌شود.
طبق یک باور قدیمی، در شب یلدا و همزمان با طلوع سپیده، مردی به نام قارون که از ظاهر و لباسش می‌توان او را هیزم‌شکن دانست، از راه می‌رسد و برای خانواده‌های فقیر چوب هدیه می‌آورد تا در اولین ساعات شروع زمستان، از سرما در امان باشند. بر اساس افسانه‌ها، چوب‌ها به طلا تبدیل می‌شوند و فقرا را به ثروت و مکنت می‌رسانند. داستان قارون، این مرد نیکوکار، تبلور روحیه کمک به همنوع در ایرانیان و گرفتن دست نیازمندان است. چنین افسانه‌هایی هرگز کهنه
نمی‌شوند ، چرا که با گِل مردم این مرزوبوم سرشته شده اند .
ما نیز چو نیاکانمان موظف به حفظ و حراست از این سنت دیرینه هستیم و همان گونه که اجدادمان نگاهش داشتند آن را برای نسل های آینده های خود زنده نگاه خواهیم داشت .
امید که این ویژه برنامه ، مورد پسند شما عزیزان واقع شده باشد .
سردبیربخش :لیلاحجازی
گویندگان : فیروزه ی روغنیان و خانم زهرا حبیبی
تدوین :محمد رشیدپور
پاییز 1401
