یادداشت /
✍️مهری کیانوش راد
در روزگاری زندگی می کنیم که بمباران واژه های رنگارنگ و میان تهی ، نه فقط بر دانش ما نمی افزاید ، که گاه چون پوستین وارونه، ما را از دریافت حداقلی دانش واقعی دور می کند.
شواهد هر روزه ، این واقعیت را اثبات می کند .
سخنان پشت پرده ای که در عیان ، دیگر است ، وعده هایی که در حرف می ماند ، استفاده از واژه هایی که گاه گوینده از مفهوم آن بی خبر است ، دامی که ممکن است ، مرا نیز در سیطره ی خویش اسیر کند.
این دام بیشتر در قلمرو برخی سیاستمداران چهره نشان می دهد و بعد از آن در حیطه ی روشنفکرنمایانی که با خواندن اندکی، خود را وارث دانایی گذشتگان وطلیعه داران دروازه ی طریق تازه می دانند ، بعد از آن در وسیع ترین طیف، طیف کسانی که به هر دلیل ، خود را دانا و دیگران را احمق فرض می کنند، این گروه در هر قشری ، در هر سرزمینی ، با هر فرهنگی ، یافت می شوند.
خواندن یادداشتی مرا به یاد کتاب تامل برانگیز ، یاوه های مدروز ، آلن سوکال و ژان برک مونت انداخت.
مقاله ای که در سال 1996 در نشریه ی امریکایی social text نوشته شده بود، به نام :
«گذر از مرزها ؛ به سوی هرمنوتیک دگرسان کننده ی گرانش کوانتومی » با عنوانی پر طمطراق ، ساختاری محکم و مزّین به نام کسانی که هر کدام به ظاهر قله ای بودند ، کسانی مانند: ژاک لکان ، برونو لاتور، ژاک دریدا، میشل سرز و بسیاری دیگر.
هیچ کس نمی توانست باور کند ، اندیشمندی ، آگاهانه مطلبی بی معنا بنویسد؛ اما نوشته شده بود.
مقاله مورد توجه واقع شد ؛اما ماجرا به اینجا ختم نشد.
اعتراف سوکال در ص 284 خواندنی است :
«دریغا که حقیقت ماجرا آشکار شده است . مقاله ی من ، گذر از مرزها به سوی هرمنوتیک
یک هجویه است.
مقاله ی من ، مانند نوع نوشته هایی که هجو می کند - و نمونه های فراوان آن در فهرست ارجاع های مقاله یافت می شود- معجون حقیقت و نیمه حقیقت و ربع حقیقت و کذب و نتیجه گیری نادرست و نیز جمله هایی است که ساختار دستوری درست دارند ؛ اما حامل هیچ معنایی نیستند.»
سوکال گفت: سرگذشت این کتاب به یک شیطنت باز می گردد.
حقیقت ماجرا این بود ؛ که سوکال و همکارش می خواستند به صورت عملی به «پست مدرن گرایی» واکنش نشان بدهند؛ اما شیفتگان نوشته های تازه بدون هیچ تفکری به ستایش آن پرداختند .
بعد از علنی شدن شوخی سوکال در جامعه روشنفکری ، ادعا کرد که می خواهد ؛ نشان بدهد ؛ که «در جهان کنونی ، افرادی با فضل و دانش سطحی ، سعی می کنند با بازی با جملاتی که از معنا تهی هستند، مخاطبان خود را جذب کنند، برخی از نویسنده با چنان اطمینانی سخن می گویند که از توان علمی آن ها خارج است : لکان لاف می زند که از تازه ترین دست آوردهای توپولوژی بهره می گیرد و لاتور می پرسد که آیا به انیشتن چیزی آموخته است یا نه ... و آشکارا خاطرشان هم آسوده است که هیچ کس به کاربرد های نادرست مفاهیم علمی در گفتار آنها پی نمی برد. هیچ کس فریاد بر نخواهد آورد که پادشاه برهنه است.» (ص24 ،25)
ماجرای سوکال شمشیری دو سویه بود، یک طرف آن به سوی گوینده ،که چگونه بگوید ؛ چگونه بنویسد ، که قابل فهم برای مخاطب باشد ، و اندیشه به این مهم ، که اصلا آیا مخاطب حق فهم دارد یا نه؟
سوی دیگر ، رو به شنونده داشت و دقت شنونده را طلب می کرد ؛ که برای ردّ و اثبات هر سخنی ، باید به مفهوم پنهان در کلام دست یابد و ابلهانه هر سخن تازه ای را بدون تفکر نپذیرد.
شوخی سوکال در جامعه پرسش هایی را مطرح کرد.
از پرسش های مهم این بود :
1-آیا کار سوکال اخلاقی است؟
2-آیا این گونه عملکرد به اعتماد عمومی ضربه نمی زند؟
3-آیا با عملی غیراخلاقی می توان تولید اخلاق کرد؟
پرسش هایی که اندیشمندان نه چندان دانا ، سیاستمداران تشنه ی قدرت و هر کسی که به اندک علمی فربه شده است ؛ هر روز باید با خود مرور کنند.
برای دریافت حقیقت ، نیازی نیست ، مدرک دانشگاهی داشته باشیم ، به قول سوکال :
«روش علمی تفاوت بنیادی با نگرش عقلانی در زندگی روزانه یا در دیگر حوزه ها ی دانش آدمی ندارد ، تاریخ دانان ، کارآگاهان و لوله کش ها ، و در اصل همه ی انسان ها ، از همان روش های بنیادی استقرا و استنتاج و ارزیابی شواهد که فیزیکدان ها و بیوشیمی ها به کار می برند ، سود می جویند.» (ص 75)
دریافت این حقیقت که با مردمی روبرو هستیم ؛ که با عقل فطری و سالم خود و به دور از نقش و نگارهای تصنعی می بینند و می شنوند و غربالگری می کنند ، به ما کمک می کند ؛ که خود سالم بمانیم و به شعور مردم احترام بگذاریم . ایمان داشته باشیم که شامه ی تیز مردم بوی گندیدگی را احساس و در برابر آن واکنش نشان خواهند داد.
دریافت این واقعیت نقشی کلیدی در واکنش های روابط فردی و اجتماعی دارد.
آبشخور زوالی که فرد و جامعه را تهدید می کند ، در عدم باور شعور مردم است.
واقعیت امر این است که مردم در هر رویدادی ، به دور از تحلیل تحلیل گران ، واکنش نشان می دهند ، واکنش گاه آشکار و گاه پنهان است ، مانند دُمَلی لبریز از چرک ، که چون دهن باز کند ، راهی برای پوشاندن آن نیست.
14 اردیبهشت400
صبح ملت : مهری کیانوش راد با این یادداشت در حقیقت از طریق شوخی سوکال با حقیقت، نقدی بر اخلاق جهان کنونی نوشته حقایقی که پنهان می مانند ، الفاظی که خالی از حقیقت هستند و ...
مانند کاری که سوکال با حقیقت کرد و باطل را به صورت حقیقت عرضه کرد.
هدف بررسی اخلاق غیر واقعی کنونی در زبان سیاستمداران و روشنفکر نمایان است.
ویرایش و تنظیم :مریم مفتوح / پایگاه خبری صبح ملت