یادداشت سیدمحسن شفیعی با موضوع عوامل تهدید کننده بافت تاریخی
بافت تاریخی دزفول و آسیب های هویتی
چهارشنبه 3 آذر 1400 - 15:01:08
پایگاه خبری صبح ملت

یادداشت/
علیرغم اینکه پس از یک رخوت و خواب چندین و چند ساله، ارزش های نهفته در بافت تاریخی مورد توجه عموم مردم قرار گرفته اما خطرات و عوامل تهدید کننده بافت تاریخی نیز دو چندان شده است.

نخست آنکه علیرغم شعارها و ادعاهای بسیاری که از سوی افراد مختلف در زمینه حفظ و صیانت از بافت تاریخی سر داده می شود عوارض تخریب و نابودی بافت تاریخی جلوه های جدیدی پیدا نموده که از آن جمله می‌توان به تعمیر و بازسازی برخی بناها با عنوان کاربری  گردشگری اشاره نمود. بارزترین این بناها سفره خانه عبید زاکانی می‌باشد که بر اساس یک ادعای نه چندان موثق و تنها براساس یک نقل قول، خانه ایی در بافت تاریخی تخریب و یک رستوران گردشگری در آن ساخته می شود که با پس زمینه ای از چند طاق و قوس و ساخت یک گنبد فانتزی داعیه بازسازی، احیا و مرمت خانه های تاریخی را دارد.

اهداف سوداگرایانه و کاسب مآبانه نهفته در این بنا بحدی بود که صدای رئیس میراث فرهنگی استان را نیز درآورد و ظاهراً دستور تخریب گنبد فانتزی این بنا نیز از طرف ایشان صادر شده است.
اما متاسفانه سفره خانه عبید زاکانی یک استثنا نیست و چنین وارونه نویسی های مرمتی در سایر بناهای گردشگری در بافت تاریخی در دست تکرار است.

نیم نگاهی به این بنای در حال ساخت نشان می دهد که هیچ نشانی از معماری تاریخی شهر دزفول در این بنا بچشم نمی آید و طراح آن با سرهم کردن چند طاق و قوس که هیچ نسبتی با طاق و قوس های معماری دزفول ندارند کاریکاتوری از یک معماری سنتی برای این بنا نقاشی کرده است. 
از سایر جنبه های معمارانه بنا شامل ترکیب حجم، پر و خالی بودن دیواره ها و نسبت بازشوها، تناسبات، جهت گیری اقلیمی، روابط فضایی درونی و روابط همسایگی، ارتباط با محیط و دهها عامل دیگر موثر در طراحی و یا احیای یک بنا با پیش زمینه تاریخی که بگذریم، از جنبه های سبک شناسی مرمتی نیز این بنا هیچ حرفی برای گفتن ندارد چرا که این بنا اصولاً در مقوله های بازسازی، مرمت، احیا، باززنده سازی، حفاظت و... جای نمی گیرد.
در صورت عدم برنامه ریزی درست برای چنین بناهایی باید منتظر ماند تا با رونق فعالیت چنین سفره خانه هایی چندین بنای تاریخی اطراف آن باید ویران شود و کوچه های تاریخی نابود گردد تا دسترسی سواره، پارکینگ مراجعه کنندگان، دسترسی خدماتی و... تامین شود، درست مانند اتفاقاتی که هم اکنون در اطراف این بنا می توان مشاهده نمود. سپس برای پاسخگویی به مراجعین بیشتر این بنا نیز دوباره تخریب و با ظرفیت و امکانات بیشتر مجددا از نو ساخته شود. 
این به معنی نابودی هرچه بیشتر بافت تاریخی و ایجاد یک چرخه نوسازی و تخریب مداوم است نتیجه آن تخریب فرسایشی اما محتوم بافت تاریخی است.

اما نکته دیگر در خصوص صیانت از بافت تاریخی دزفول تعیین الویت ها و چشم انداز برای این بافت تاریخی است. اقدامات موضعی و بازسازی های موردی تخریب بیشتر بافت را بدنبال خواهد داشت.
متاسفانه در نبود یک مرکز علمی و دانشگاهی که رسالت آن ثبت و تدوین ارزش های ساختاری، اجتماعی و فرهنگی بافت تاریخی باشد که بتواند برنامه ای جامع برای بافت تاریخی تهیه و تدوین نماید، برنامه های سازمان های دولتی و نهادهای عمومی راه را برای تخریب بیشتر فراهم می‌آورد. 

اینکه سازمان میراث فرهنگی پس از سال ها تنها به فکر ثبت منظر فرهنگی ساحل رودخانه افتاده به معنی واقعی کلمه نادیده گرفتن ارزش های اجتماعی و تاریخی نهفته در این بافت تاریخی است.
واگذاری احیای بافت تاریخی به سازمان ها و نهادهایی که سال هاست نشان داده اند که توان مالی، فکری و علمی لازم را برای صیانت از بافت تاریخی دزفول را ندارند و تنها بر اثر موج اجتماعی بوجود آمده همرنگ جماعت شده اند از نگاه علاقمندان و دوستداران بافت تاریخی پنهان نمانده‌ است. نگاهی به کارنامه این سازمان ها و نهادها در چند دهه اخیر به خوبی گویای نقش بارز آنان در تخریب روزافزون بافت تاریخی است. 
بیشتر طرح های تخریبی گسترده در بافت تاریخی که دهها خانه و کوچه تاریخی دزفول را نابود نموده است، یا مستقیما توسط این نهادها و سازمان ها و با مجوز آنان صورت گرفته و یا با چشم پوشی و نادیده گرفتن خطاهای دیگران راه را برای تخلفات دیگران و تخریب بیشتر بافت تاریخی هموار ساخته اند.
وانگهی به صراحت باید اعلام کرد که این سازمانها و نهادها حتی از اجرای کامل وظایف خود ناتوان هستند. 
عدم تامین بودجه برای تدوین طرح های جامع و ارائه راهکارهای علمی و تخصصی سبب شده است که با کناره گیری افراد آگاه به مشکلات بافت تاریخی،  افرادی غیر متخصص و ناآگاه وارد میدان شده و تصورات ناصواب و غیر تخصصی خود را با عناوینی فریبنده ای همانند گردشگری، توانمندسازی و ... مطرح نمایند که نتایج آن همانا تخریب بیش از پیش این بافت تاریخی خواهد بود.
هدف اصلی و غایی این گونه افراد را که همانا تامین منافع فردی و یا محفلی است را میتوان در ارجاع کارها به افراد و نهادهای غیر متخصص جستجو نمود که صرفا بدلیل آشنایی و یا تعاملات پشت پرده از انجام کارهای علمی دوری جسته و نهادهای شبه علمی و غیر مرتبط را برای ایجاد یک شخصیت شبه علمی وجه المصالحه قرار میدهند.
راه اندازی شهرداری بافت تاریخی تنها راه برون رفت از این وضعیت اسفناک و تنها راه نجات بافت تاریخی است.
متاسفانه شورای شهر و شهرداری همچنان چشم انتظار رسیدن پاسخ نامه ای از تهران هستند تا در صورت موافقت با تأسیس شهرداری بافت تاریخی به فکر چاره باشند.
 همانگونه که برای تصمیم گیری برای طرح قایم چندین هفته است که منتظر رسیدن کارشناسان بانک ... هستند.
همانگونه که برای جذب سرمایه گذار برای پروژه بالارود (طاووس) منتظر جذب سرمایه گذار هستند.
همانگونه که برای هر کار جزیی منتظر رسیدن فرامین از تهران هستند./انتهای پیام
چهارشنبه 3 آذر

http://sobhemelatnews.ir/fa/News/82541/بافت-تاریخی-دزفول-و-آسیب-های-هویتی
بستن   چاپ