چاپ

دکتر شریعتی هنوز زنده است ؟
‌✍مهری کیانوش راد
یکی از ویژگی های شعر خوب این است که فراموش نشود و در حافظه بماند .

آدم ها با چگونه زیستن خود ، شعر زندگی خود را می سراید.
شریعتی از آن آدم هایی است که در زمان خودش زنده بود و بعد از نیم قرن، هنوز زنده است .
دلیل زنده بودن او این است که هنوز تکفیر می شود ، تقدیس می شود .

شاید نسل جدید او را نشناسد.
شاید کتاب های اعتقادی او تناسبی با جامعه ی امروزی نداشته باشد ، اما چند نکته را نباید فراموش کرد :

1 شریعتی فرزند زمانه ی خود بود ، باهمه ی ویژگی هایی که یک روشنفکر را مقبول یک نسل می کند .

2- با شناخت شریعتی می توان زمانه ی او را شناخت ، آشنا به احساسات جوانان و خواسته های آرمانی آنان شد و با مقایسه ای تطبیقی تفاوت نسل جدید را با نسل گذشته شناخت.
با این شناخت ، پژوهشگران پاسخ بسیاری از پرسش های خود را پیدا خواهند کرد. پاسخ پرسش هایی مانند این که :
چرا شریعتی خیل عظیمی از جوانان را مجذوب خود کرد؟
کدام ویژگی شخصیتی این روشنفکر مذهبی باعث مذهب گرایی جوانان شد ؟

روشنفکرانی بودند ، که امروز نامی از بسیاری از آنان نیست .
شریعتی نیز یکی از آن خیل عظیم حرکت روشنفکری بود ، مانند همه کسانی که بزرگ بودند و انسان و به دلیل انسان بودن و بزرگ بودن گاه خطاهای بزرگ می کردند و گاه خطاهای کوچکی که اگر دیگری انجام می داد ، کوچکی شخصیت آنان ، آن خطا را آشکار نمی کرد.
با وجود عیوبی که شریعتی جوان می توانست داشته باشد و داشت ، هنوز یاد او ،ا نسان را از حسی خوش سرشار می کند ، مانند سایه سار درختی در گرمای سوزان جنوب .

3- اگر همه ی کتاب های شریعتی را نادیده بگیریم ، کتاب " کویر" او دلیلی بر وجود نویسنده ای ژرف اندیش است.
در کتاب کویر این گونه خود را معرفی می کند:

" وجودم تنها یک حرف است و زیستنم تنها" گفتن " همان یک حرف.
، اما برسه گونه:
سخن گفتن و معلمی کردن و نوشتن .
آن چه تنها مردم می پسندند : سخن گفتن
آن چه هم من و هم مردم : معلمی کردن
و آن چه خودم را راضی می کند و احساس می کنم که با آن ، نه کار ، که زندگی می کنم: نوشتن "
و نوشته هایم نیز برسه گونه :
اجتماعیات، اسلامیات و کویریات.
آن چه تنها مردم می پسندند : اجتماعیات
آن چه هم من و هم مردم : اسلامیات
آن چه خودم را راضی می کند و احساس می کنم که با آن نه کار - و چه می گویم؟
نه نویسندگی ، که زندگی می کنم : کویریات

به اعتراف شریعتی ، اصل وجودی شریعتی را در کویریات او باید جستجو کرد و مباحث فلسفی و سیاسی و غیره را به روزگاری سپرد، که گذشته است.
اما تعریفی که از کویر می کند:
" کویر نه تنها نیستان من و ما است که نیستان ملت ما است و روح و اندیشه و مذهب و عرفان و ادب و بینش و زندگی و سرشت و سرگذشت و سرنوشت ما همه است . کویر " این تاریخی" که در صورت جغرافیا ظاهر شده است.

این عظمت بیکرانه ی مرموزی که نومید و خاموش، خود را تسلیم، پهن بر خاک افکنده است. "

شریعتی در کویریات خویش نیز نقادانه با نگاه تیز خود ، جامعه ی را نقادی می کند و رو در روی شاملو بعد از سرودن شعر " من باهارم تو زمین، من زمینم تو درخت ..‌. با او سخن می گوید ، که :
آفرین شاملو !
حالا وقت غزل عاشقی و مثنوی، عارفی و رباعی و فلسفی و قصیده ی خراسانی نیست ، مگر تو هم به این جاها رسیده ای ؟ مگر تو هم از یک چنین خواب صبوحی پریده ای ؟

و در نهایت در کتاب کویر معتقد است ، که : "خویشاوندی میان مذهب و عرفان و هنر را تاریخ نیز شاهد بوده است ، هنرها مذهبی ترین موجودات این عالمند "

آن چه آشکار است ، شریعتی در کویر، خود را عرضه کرده است و می توان او را و اندیشه ی او را نقادی کرد، هنری که کمتر به آن عادت داریم .

در نقادی نابودی نقد شونده مطرح نیست ، که نقادی بیان نقاط ضعف و قوت نقدشونده است ، با دلایلی متقن و مستند ، کاری که کمتر به آن عادت کرده ایم.

سردبیر صبح ملت محمد رشیدپور