بزرگنمایی:

به بهانه درگذشت استاد حبیب نقاش ، آخرین بازمانده نسل نقاشان قدیم ایران او با نقاشی‌هایش زندگی می‌کرد

سید نظام‌الدین امامی فر
 استادیار دانشکده دانشگاه شاهد
استاد حبیب نقاش در خانواده‌ای نقاش متولد شد. ایشان پسر ملاحسن نقاش هستند و پدربزرگشان ملا ابراهیم نقاش بود که در زمان قاجار زندگی می‌کرد و نقاشی‌هایی مثل شیدونه‌ها و بعضی دیوارنگارها و نیز نقاشی خانه‌ها را انجام می‌داده است. ملا ابراهیم دو پسر به‌نام‌های اسدالله و ملا حسن داشت که هر دو نقاش بودند.
حبیب نقاش در سال 1311 در شهر دزفول به دنیا آمد. آنهایی که در شهر دزفول قدیم بوده‌اند او را می‌شناسند. چرا که یک گالری در خیابان سیروس سابق و آیت‌الله طالقانی فعلی جنب مسجد عاملی داشت. او معمولاً نقاشی روی بوم را می‌کشید و در خانه‌ها هم علاوه بر نقاشی، رنگ آمیزی ساختمان هم انجام می‌داد. چون شرایط آن روزگار با اکنون متفاوت بود، او نقاشی‌هایی روی پیش بخاری‌ها و بعضی آیات کریمه نقاشی می‌کرد.
اگر بخواهم در مورد سطوح نقاشی صحبت کنم ویژگی نقاشی دوره قاجار روی دیوار با نام نقاشی دیواری و روی سطوح دیگر بزرگ مثل لت‌های بزرگ فلز و چوب به‌نام لت‌های متحرک است که شیدونه‌های دزفول مزین به این نقاشی‌هاست.
از لحاظ مضمون نیز می‌توان نقاشی دوره قاجار را به دو دسته مجالس بزم و طرب که بیشتر شکارگاه‌ها و مجالس هستند معرفی کرد و دسته دوم نقاشی‌های مذهبی که بنده به‌عنوان شمایل نگاری مذهبی قاجاری نامگذاری کردم. شمایل نگاری مذهبی دوره قاجار در اصل برمی‌گردد به اینکه ملا ابراهیم و ملا اسدالله و ملا حسن در آن زمان زندگی می‌کردند و در اماکن مذهبی یا برای موضوعات مذهبی از این نوع مضامین استفاده می‌کردند که بیشتر در مورد آیات و روایات و زندگی ائمه بوده است.
نمونه کار این استادان را می‌توان در اماکن مقدس و متبرکه مثل رود بند، مسجد صعصعه و امیرمکان شمس آباد به‌عنوان نقاشی‌های دیواری نام برد و نیز روی شیدونه‌های معروفی که در ایام محرم برپا می‌کنند به نام‌های مختلف یا به‌نام آن مکان نمونه داریم.
ویژگی کار استاد حبیب نقاش، نقاشی پشت شیشه بود. ابتدا قلم‌گیری می‌شد و خطوط کانتور یا راهنما توسط الگویی از پشت با رنگ کپی می‌شده و از پشت روی آن رنگ آمیزی می‌شد برای همین به آن نقاشی پشت شیشه می‌گویند. یعنی از پشت به‌صورت وارونه نقاشی می‌شد و از طرف دیگر دیده می‌شده است.
رنگ‌هایی که استاد حبیب نقاش استفاده می‌کرد، ترکیبی از رنگ‌های گیاهی و صنعتی بود که ترکیب می‌کردند. رنگ‌ها خیلی اشباع شده و با شدت بالایی کار می‌شد و در یک تابلو سعی می‌کردند تمامی روایت را گوشه به‌گوشه نقش ببندند به صورتی‌ که ترکیب بندی‌ها بسیار شلوغ بود و تناسب انسانی در آنها مطلقاً وجود ندارد و بستگی به مقام و رتبه شخصی که نقاشی می‌شده بزرگتر یا کوچک‌تر انجام می‌شده و تحت عنوان پرسپکتیو مقامی است. یک تابلوی پشت شیشه روایتی است از حوادثی که اتفاق افتاده  که بسته به‌نظر راوی یا نقاش و با سبک و سیاق دوره قاجاری ترسیم می‌شده است. اگر به نقاشی‌های پشت شیشه استاد حبیب نگاه کنید تصاویر دارای ویژگی‌ها یا کمال خاصی هستند. معمولاً ائمه بسیار زیباروی هستند و ابروهای کمانی دارند و صورت سه رخ  و خالی در گونه سمت چپ شان هست و از لحاظ شخصیتی فضای کاری را بیشتر اشغال می‌کنند و به ترتیب روایت اشیا کوچک‌تر می‌شوند. استاد حبیب نقاش ارادت خاصی به این نقاشی‌ها داشت و همیشه می‌گفت که من با اینها زندگی می‌کنم و حرف می‌زنم. بارها شده بود که کارهای ائمه را جلوی خودش می‌گذاشت و با آنها حرف می‌زد و شعر می‌خواند و به آنها عشق می‌ورزید. او در سال 1388 مفتخر به دریافت مقام مفاخر هنری کشور از سوی فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران شد و نامش به‌نام مرد پرآوازه یا تنها فردی که به‌عنوان نقاش پشت شیشه نشان درجه 2 هنری را از وزارت ارشاد گرفت،مطرح شد. ایشان به حق آخرین بازمانده نسل نقاشان قدیم ایران است. شیوه کار این استاد با نام هایی مانند قهوه خانه‌ای، سقاخانه‌ای و شمایل نگاری مذهبی قاجاری شناخته می‌شود. روحش شاد و یادش گرامی باد.