مصاحبه اختصاصی؛ کوکب موسوی، معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری خراسان رضوی:
بزرگنمایی:
کوکب موسوی معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری خراسان رضوی اظهار کرد: ما در بخش پژوهش روی اشتغال زنان حساب ویژه‌ای باز کردیم.
منزلت زن در طی بیش از 4 دهه گذشته دستخوش تغییر فراوانی شده است. زن ایرانی امروز نه تنها در دانشگاه‌ها به تدریش می‌پردازد، بلکه در مرزهای دانش گوی سبقت را از مردان ربوده است.
به جرات می‌توان گفت بانوی ایرانی معمار سبک زندگی ایرانی اسلامی است و موفقیت و شکوفایی این معمار جامعه‌ساز در گرو گسترش و تعمیق پژوهشگری و به‌ویژه پژوهشگری نتیجه‌گرا است. تزریق عنصر پژوهش در زندگی بانوان نه تنها میتواند به حل بسیاری از معضلات جامعه کمک کند بلکه میتواند به محور اصلی اشتغال زنان تبدیل شود.
اگر بانوان درون خانه اصول ساده پژوهش را پیاده کنند، با تحقیق کردن آشنا شوند، بسیاری از آموخته‌های خانواده بر مبنای اطلاعات صحیح شکل می‌گیرد و زنان به عامل مهمی در تسریع دوران گذار و تحولات مثبت در جامعه تبدیل خواهند شد. این رویکرود تضمینی خدشه ناپذیر برای اجرایی کردن تمام اهداف و چشم‌اندازهای است که انقلاب اسلامی در قالب واژه کلیدی منزلت زن در پسی 4 دهه حیات خود جست‌وجو می‌کند.
زنان با پژوهشگری فرصت پیدا خواهند کرد که استعداهای ناب و در پستو مانده خود را به بطن جامعه بیاورند و نرخ های رشد و شکوفایی را در ابعاد مختلف زندگی به اوج برسانند.
تنها در نظر بگیرید اطلاعات و داده‌هایی که زنان در سطوح پایه پژوهش و پرسشگری انجام میدهند با عبور از فیلترهای صحت‌سنجی و تحلیلی چگونه میتواند به منابع مفیدی برای استفاده از پروژه‌های پژوهشی بزرگ و ارزشمند تبدیل شوند که علاوه بر کاهش هزینه‌های پژوهش منجربه افزایش سرعت و گسترش انواع پژوهش در انواع گروه‌های هدف در جامعه خواهد شد.
از همین جهت نشستی را با کوکب موسوی معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری خراسان رضوی در استانداری خراسان و حضور فاطمه یاوری مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی و نوسازی و تحول اداری و طاهره طهماسبی مدیر کل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری خراسان رضوی ترتیب دادیم تا با بررسی وضعیت بانوان پژوهشگر استان و اساسا نقش پژوهش و پرسشگری بین بانوان با نگرشی به‌روز و مدرن به مفهوم منزلت زن در جامعه ایرانی اسلامی بپردازیم.
سیده کوکب موسوی نخستین معاون زن استانداری خراسان رضوی است که به معاونت توسعه مدیریت و منابع استانداری انتخاب شده است. فاطمه یاوری مدیریت حوزه پژوهش و طاهره طهماسبی راهبری حوزه بانوان در استانداری خراسان رضوی را برعهده دارند.
صبح ملت نیوز: حضور بانوان در عرصه پژوهش را در طی چند سال گذشته، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کوکب موسوی: وقتی که نگاه می‌کنیم به جامعه تحصیل کرده، می‌بینیم که حداقل 50 درصد ورودی دانشگاه خانم‌ها هستند و انتظار می‌رود که حداقل در عرصه اشتغال، فرهنگ و سیاست و هم در عرصه پژوهش فرصت ایفای نقش حداقلی برای زنان وجود داشته باشد. اگر ملاک ما برای پژوهش عضویت در هیات علمی باشد،با آنچه که در کشور به‌طور متوسط وجود دارد، می‌توان گفت بین 30 تا 31 درصد از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی را خانم‌ها تشکیل میدهند. البته اینجا خوب است که اشاره کنم ما هنوز بانک اطلاعاتی جامع‌ای در استان و حتی کشور نداریم که آمار دقیق‌تری را به ما ارائه دهد.
صبح ملت نیوز: اطلاعاتی در دسترس نیست یا بیشتر داده‌ها هنوز جزیره‌ای است؟
کوکب موسوی: ممکن است که یک سری اطلاعاتی داشته باشیم که در دانشگاه‌ها دولتی و آزاد وجود داشته باشد. حتی مراکز غیرانتفاعی و مراکز پژوهشی. اینها هر کدام با طیف خاصی در ارتباط هستند و برای آمار دقیق‌تر باید به تمام این منابع از جمله دانشگاه‌ها پارک علم و فناوری، مراکز رشد، مراکز فنی و حرفهای و در کل همه نهادهایی که در امر پژوهش فعال هستند رجوع کنیم.
فاطمه یاوری: بر اساس آخرین آمار‌هایی که در دسترس هستند و با عنایت به اینکه در امر پژوهش تفکر نسبت به جنسیت ملاک نیست و واقعا هر ذهنی که پژوهنده باشد میتواند وارد عرصه پژوهش شود و دانشگاه نیز قائل به این تفکیک نبوده است، تنها می‌توان یک آمار کلی داد.
صبح ملت نیوز: چه تعداد از بانوان در هیات علمی دانشگاه‌ها فعال هستند؟
فاطمه یاوری: تعداد کل اعضای هیات علمی در استان 5028 نفر هستند، فقط در شهر مشهد 134 نفر از اعضای هیات علمی بانوان هستند که در مجموعه دانشگاه‌های آزاد، علوم پزشکی و فردوسی مشهد فعالیت دارند.
صبح ملت نیوز: در بخش شرکت‌های فناور و دانش بنیان آمارها به چه صورت است؟
فاطمه یاوری: در حوزه شرکت‌های فناور و دانش بنیان هم براساس آخرین اطلاعات پارک علم و فناوری 40 نفر بانو هستند که صاحبان و مدیران این شرکت‌ها نیز هستند.
صبح ملت نیوز: از بین چند شرکت در پارک؟
مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی و نوسازی و تحول اداری: در پارک علم و فناوری مشهد از بین 288 شرکت فناور و دانش بنیان چهل شرکت هستند که بانوان مدیریت آنها را برعهده دارد و حدوداً می‌شود گفت که در کل 13 درصد از کل شرکت‌ها در بر می‌گیرند. توانمندی زنان در کل مجموعه‌ها واقعا زیاد است و باید یک بستری فراهم شود تا داده‌های به‌روزتر و دقیق‌تری نسبت به آنها داشته باشیم.
صبح ملت نیوز: جایگاه بانوان خراسانی را در طرحهای برگزیده پژوهش چگونه می‌بیند؟
فاطمه یاوری: تعداد بانوان بسیار اندک بود و ما نیز قائل به این موضوع هستیم. در واقع حضور تنها یک بانو از بین 14 نفر در این حوزه در ادامه مطالبه بیشتر جامعه بانوان را هم به همراه دارد. ولی باید در نظر گرفت این حضور کمرنگ ابعاد مختلفی را در بر می‌گیرد. خوشبختانه شتابی که اخیراً در این‌باره گرفته ناشی از قوانینی است که اخیراً مصوب شده است و در حال اجرا است. اینها نمود این قوانین و سهمیه‌هایی است که اخیرا قائل شده‌اند، بعد از سهمیه‌های بسیاری که از جامعه زنان در دانشگاه‌ها گرفته شد. مثلا، سهمیه‌های ورودی دانشگاه یا سهمیه کنکور بانوان همیشه کمتر از آقایان بود که این حقیقتاً جفایی در حق بانوان کشور بود.
طاهره طهماسبی: در حوزه زنان، در یک مقطعی خانم‌ها در ورود به دانشگاه از آقایان پیشی گرفتند تا 67 درصد هم این رشد دیده شد. اما حالا اینکه چه عواملی باعث شد که سهمیه‌بندی شود، بماند. واقعا باید با این نگرش چه برخوردی داشت؟ همین سهمیه‌بندی باعث شد که مثلاً حتی اگر بانوانی رتبه هم می‌آوردند، باز هم اجازه نداشتند در بعضی رشته‌ها بیشتر از سهمیه اختصاص داده شده، انتخاب رشته کنند.
صبح ملت نیوز: در رویداد برگزیدگان پژوهش امسال از میان بانوان چه کسی انتخاب شدند؟
فاطمه یاوری: در رویداد جشنواره پارک امسال خانم دکتر طلعت خدیو‌زاده از دانشگاه علوم پزشکی مشهد به‌عنوان پژوهشگر برتر انتخاب شدند.
صبح ملت نیوز: ملاک‌های انتخاب برگزیدگان پژوهش چه بودند؟
در واقع جشنواره هر سال شاخص‌هایی را از طرف وزارت علوم اعلام می‌کند که براساس این شاخص‌ها و آیتم‌ها کمیته به تعیین برگزیدگانی که در طول سال توفیقاتی داشتند یا منشاء خلق اثرات چشمگیر در عرصه پژوهش شده باشند، اعم از تالیفات یا ابداعات یا مقاله‌های بین‌المللی، مبادرت می‌ورزد.
صبح ملت نیوز: در بخش رونمایی محصولات برگزیده فناورانه نیز تعداد بانوان چشمگیر نبود؟
فاطمه یاوری: البته اگر فقط بخواهیم خروجی‌ها را نگاه کنیم مسلما خیلی کم است. در همین هفته پژوهش از میان 22 مورد رونمایی برتر و از میان خانم‌ها، یکی خانم ملیکا سرابی بودند که دستاورد خیلی خوبی داشتند و موفق به تولید لباس ویژه دندان‌پزشکان و پزشکان شدند. برگزیده دیگر نیز خانم روحانی از دانشگاه صنعتی قوچان بود که فعالیت‌های بین‌المللی خوبی در حوزه پژوهش دارند.
صبح ملت نیوز: کیفیت انتخاب‌ها و معیارها به چه صورت بود؟
مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی و نوسازی و تحول اداری: در همین انتخاب پژوهشگران برتر هم نو بودن ملاک بود و هم باید گواهی صلاحیت علمی این پژوهشگران صادر شده باشد تا حدی که اگر پژوهشگرانی بودند که گواهی آنها در حال صدور بود برای امسال مدنظر قرار گرفته نشدند و در فرصت سال بعد بررسی می‌شوند. در این میان مطالعات خانم دکتر روحانی از دیگران برجسته‌تر بود.
صبح ملت نیوز: امکان دارد بانوان با حضور در این مراکز به سطوح بالاتری هم برسند؟
فاطمه یاوری: بله مثال بارزش خانم مرضیه صمیمی هستند که از پارک علم فناوری شروع کردند و آنهم تقریباً می‌شود گفت بعد از بازنشستگی و حالا در سطح ملی هم مطرح هستند.
صبح ملت نیوز: نگرش شما نسبت به پژوهش چگونه است؟
کوکب موسوی: آنچه که ما در پژوهش مد نظر داریم، دانایی است که به توانایی منجر شده است. در بیانیه گام دوم نیز تاکیداتی که وجود دارد بر همین موضوع است که تجاری‌سازی پژوهش‌ها انجام گیرد. یعنی پژوهش‌هایی که نهایتاً اثری در اقتصاد به لحاظ تجاری‌سازی داشته باشند. خیلی از پژوهش ها ممکن است به درجه تجاری سازی نرسیده باشد. این تجاری‌سازی نقطه نهایی است که برای بحث پژوهش‌ها مدنظر قرار می‌دهیم. ولی پژوهش‌هایی که انجام می‌شود بعضا یک سری پژوهش‌های کاربردی یا به‌عبارت دیگر پژوهش‌های تقاضا محور است. این پژوهش تقاضاهایی در جامعه، در صنعت یا خدمات یا به شیوه‌های مختلف در دستگاه‌های اجرایی دارند و با این مطالبه پیگیری می‌شوند.
طاهره طهماسبی: البته پژوهش حتماً باید مبنای علمی داشته باشد. حتماً با یک فرضیه شروع می‌شود و این فرضیه حتماً باید آزمون شود تا اگر فرضیه پاسخگو بود، استفاده شود. پژوهش میتواند به‌صورت بنیادی باشد تا پایه و اساس علوم دیگری قرار گیرد یا بعد از عبور از مرحله آزمایش و آزمون، یافته‌های آن به عرصه اجرا منتقل شود.
صبح ملت نیوز: پژوهش در سطح عامه زنان جامعه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کوکب موسوی: اگر بخواهیم از تحقیق و پژوهش از ابعاد کلی آن نگاه کنیم. خب، ابتدا هر خانم خانه از همان شروع صبح که می‌خواهد آغاز به کار کند شروع به تنظیم برنامه‌ها می‌کند. مثلاً اگر بخواهد یک غذایی را بپزد، به ذائقه خانواده نگاه می‌کند، به نیازهای غذایی آنها توجه می‌کند و بعد متناسب با امکاناتی که برایش وجود دارد به انتخاب غذا و تهیه آن مشغول می‌شود. همین کار در نوع خود یک تحقیق به‌شمار می‌رود؛ ولی ما پژوهش‌ها را فراتر از این موضو‌ع‌ها در نظر می‌گیریم.
فاطمه یاوری: اولین مهد پرورش پژوهشگر، دامان مادران است. مادرانی که یه‌طرز صحیحی به پرسش‌های فرزندان پاسخ میدهند و ذهن فرزندان خودشان را پژوهشگر بار می‌آورند. نمی‌شود نقش زنان را فقط به‌عنوان افرادی که یک مقاله دارند بخواهیم ارزیابی کنیم. مثل آب که جاری است مثل هوا که در همه منافذ حیات جاری و ساری است و قابل انکار نیست. نقش زنان نیز به‌عنوان اولین تربیت کننده و معلم پژوهشگر باید خیلی پررنگ‌تر از این خروجی‌ها دیده شود.
طاهره طهماسبی: به نظر من هم می‌توانند داده‌های را جمع کنند؛ ولی اینکه واقعا این داده‌ها بتواند مورد استفاده علوم بعدی قرار گیرد، این حتما باید توسط یک محقق یا پژوهشگری که ساختار و فرایند کار تحقیق را می‌داند، مدیریت شود.
صبح ملت نیوز: به‌نظر می‌رسد که نرخ رشد پژوهشگران زن در چند دهه گذشته تغییر محسوسی نداشته است، چه عامل یا عوامل ی در این زمنه موثر بودند؟
طاهره طهماسبی: با توجه به اینکه حضور زنان در جامعه یک مقداری دیرتر بوده. اگر یک نگاهی به آمارها داشته باشیم قبل از انقلاب و بعد از انقلاب تفاوت آنها چشمگیر بوده. یعنی شاید در گذشته اصلاً حضور زنان را در دانشگاه‌ها نداشتیم و زنان در بین اساتید دانشگاه حضور کم رنگی داشتند. در سال 1370 تا 1374 که من در دانشگاه فردوسی مشغول تحصیل بودم در بین تمام اساتید رشته ما، فقط یک خانم استاد داشتیم. شاید در بین 20 استاد تنها یک استاد خانم بود. این همه به خاطر آن بود که زنان ما دیرتر وارد پروسه تحقیق شدند و خب تعدادشان به طبع کمتر هم هست.
طاهره طهماسبی مدیر کل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری خراسان رضوی
فاطمه یاوری: ما در گذشته جامعه محدودیت‌های فرهنگی داشتیم که مثلاً به دختران خانه مدام گفته می‌شد که شما ساکت باشید. عمدتا به دختران گفته می‌شود، حتی در محیط‌های آموزشی، به دختران گفته می‌شود اگر فلان فکر را هم که دارید ساکت باشید. مدام آموزش داده می‌شود دختر آرام می‌رود، دختر فریاد نمی‌زند. دختر هیس، دختر هیس، به‌طور دایم این نگرش را تزریق کردیم به فرزندان‌مان. حتی خود مادران هم این کار را انجام دادیم ریشه در گذشته و فرهنگ عمیقی دارد که تا اصلاح شود حتی باوجود پیشرفت تکنولوژی این تفکر به سختی تغییر خواهد کرد و البته باید کاری کرد. ولی این عدم حضور بانوان در جامعه علمی ، آنجوری که شایسته‌و‌بایسته آنها باید باشد، بخش اعظم آن مربوط به این موضوع است.
صبح ملت نیوز: آیا امیدی به تغییر این روند وجود دارد؟
طاهره طهماسبی: این روند رو به افزایش است. دوستان هم درست می‌فرمایند که اینها یک آمار دقیق و مدقنی نیست، به‌دلیل اینکه می‌شود به آماری که در دانشگاه یا پارک علم و فناوری هستند تکیه کرد؛ ولی همه محققین در پارک علم فناوری و دانشگاه وجود ندارند.
مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی و نوسازی و تحول اداری: در عین حال مدیر عامل صندوق پژوهش استان، خانم دکتر حمیده رضوی هم یکی از بانوان موثر هستند که نشان میدهند زنان به تدریج جایگاه خودشان را پیدا می‌کنند.
صبح ملت نیوز: آیا استانداری هم در زمینه تهیه بانک اطلاعات بانوان استان خراسان فعالیتی هم داشته است؟
طاهره طهماسبی: ما تهیه یک بانک اطلاعاتی از بانوان را تقریباً از سال گذشته شروع کردیم و تلاش کردیم در همه زمینه‌ها و عرصه‌ها تا اطلاعات کل زنان استان را استخراج کنیم. یکی از فیلدها مهمی که برای این بانک اطلاعاتی قرار دادیم حوزه تحقیق و پژوهش بود. در حوزه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی و... که البته برای کامل کردن آن اجباری در کار نبود. ما اطلاع‌رسانی دائمی برای آن ثبت اطلاعات داوطلبانه انجام می‌دهیم.
صبح ملت نیوز: مثلا می‌شود آمار پژوهشگران زن استان را از آن استخراج کرد؟
مدیر کل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری: ماحصل آنچه که اکنون داریم تقریباً چیزی حدود 15 درصد بانوان در بانک اطلاعات استانداری کار پژوهشی انجام داده‌اند و تحقیقات آنها به‌لحاظ علمی به‌صورت مقالاتی است که مراکز علمی آنها را پذیرفتند.
صبح ملت نیوز: خانم موسوی وضعیت فعالیت نهاد‌ها یا انجمن‌ها استانی و ملی را در موفقیت زنان چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کوکب موسوی: ما انجمن‌های خوبی داریم که در آنها بانوان قدرتمند و موفق بسیار خوبی مشغول فعالیت هستند. مثل انجمن زنان کارآفرین، کانون زنان بازرگان و غیره. حتی یکی از همین خانم‌ها مدیر مسئولیت اتاق ایتالیا را برعهده دارد.
صبح ملت نیوز: ریشه اکثر یا همه این فعالیت‌ها در پژوهشگری است. زنان چقدر می‌توانند در زمینه پژوهش فعال و مثمرثمر باشند؟
کوکب موسوی: اساسا یکی از حوزه‌های که ما در بخش اشتغال زنان روی آن حساب باز می‌کنیم همین عرصه پژوهش است. یعنی انتظار داریم که در حوزه پژوهش نقش زنان ما خیلی پررنگ‌تر از سطوح دیگر اقتصادی باشد. پژوهش از آن حوزه‌هایی است که هم با نقش‌های چندگانه زنانه هم‌خوانی دارد. هم با روحیات خانم‌ها به لحاظ آن صبر دقت و شکیبایی و موشکافی‌هایی که خانم‌ها در خیلی از مسائل دارند.
صبح ملت نیوز: یعنی بانوان می‌توانند به پژوهش به‌عنوان یک شغل نگاه کنند؟
معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری خراسان رضوی: بدون تعارف بخواهیم بگوییم، حق‌الزحمه‌هایی است که خانم‌ها دارند می‌گیرند و نشان می‌دهد خیلی قانع هستند در کار. اگر در حوزه پژوهش دقیق‌تر نگاه کنیم پژوهشگران خانم زیادی در طیف وسیعی از آزمایشگاه،مراکز رشد، شرکت‌های دانش‌بنیان حتی همین مرکز رشد دانشگاه فردوسی فعال هستند. من فکر می‌کنم آقایان همواره بعد مالی قضیه برایشان اهمیت زیادی دارد و ترجیح میدهند که سریع‌تر به نتیجه برسند. اگر ورودی هم به پژوهش پیدا کنند، ممکن است به‌عنوان سرمایه‌گذار باشند که باز از آن سمت در خانم‌ها این خلاء توانمندی مالی وجود دارد.
صبح ملت نیوز: با فعالیت کدامیک از بانوان پژوهشگری که در سطح استان یا ملی فعال هستند، آشنایی دارید؟
کوکب موسوی: در حوزه پژوهش خانم‌های خیلی خوب و به نامی را داریم. مثلاً خانم دکتر جمیلی در حوزه نساجی یا خانم دکتر خضری در حوزه منابع انسانی حرف اول را در استان می‌زنند. مثلاً ایشان اولین کانون ارزیابی مدیران را فعال کردند و من در حوزه خودمان که نگاه می‌کنم این کانون در سطح کشور حرفهای زیادی برای گفتن دارد.
صبح ملت نیوز: برنامه حمایت معنوی و مالی استانداری برای حوزه پژوهش به شیو‌ه‌ای است؟
کوکب موسوی: استانداری یک نهاد نظارتی و هماهنگ کننده است. پژوهش‌هایی که به عرصه تولید برسد قطعاً از تسهیلات بهره‌مند خواهد شد و آقای دکتر رسولیان که معاونت هماهنگی امور اقتصادی را دارند در بعد تجاری‌سازی این پژوهش‌ها وارد عمل می‌شوند.
معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری خراسان رضوی: این پژوهش‌ها هم مثل خیلی از طرحهای اشتغال‌زایی دیگر در کارگروه وارد می‌شود و تسهیلات در نظر گرفته می‌شود. بخش حمایتی دیگر بخش صندوق است. از سمتی معاونت علمی ریاست جمهوری اعتباراتی در این خصوص به مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری می‌دهد که آنها هم می‌توانند پژوهشگران را از آن اعتبارات بهره‌مند کنند. ولی اینکه استانداری یک بخش مشخصی یا منبع مشخص را داشته باشد این‌طور نیست و همان وظیفه توزیع تسهیلات بانک‌ها یا اعتباراتی را که از منابع دولتی و غیردولتی است برعهده دارد.
صبح ملت نیوز: سهم منابع دولتی در حمایت از پژوهش‌ها چقدر است؟
کوکب موسوی: منابع دولتی در بخش پژوهش خیلی ضعیف است. اگر در بودجه هم نگاه کنید اعتباراتی را هم که برای همین بحث لایحه 1400 هم مطرح شده است. یک از انتقادهایی که وارد شده بود این بود که آنچه در حوزه پژوهشی اختصاص دادند عموماً کفاف هزینه‌های جاری را می‌دهد. هر چند در کل حمایت صندوق شامل حال پژوهشگران می‌شود.
معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری خراسان رضوی: ولی منابع مالی که به عنوان اعتبارات تحت نظر استانداری برای پژوهش موجود است فقط شامل حال همان تکلیف قانونی می‌شود که دستگا‌ه‌ها را مکلف می‌کند یک درصد از اعتبارات را بگذارند برای امر پژوهش و آنهم پژوهش‌های کاربردی.
صبح ملت نیوز: چگونه می‌توان این حمایت‌ها را افزایش داد؟
کوکب موسوی: تصمیم‌گیری درباره اعتبارات پژوهشی از آن دسته تصمیم‌گیری‌هایی است که به‌صورت ملی است و تصمیم‌گیری آن نیز در سطح کلان است.
صبح ملت نیوز: تاثیر نفوذ پژوهشگری در بین زنان تحصیل نکرده را چگونه می‌بینید؟ به عبارتی پژوهش چگونه میتواند به رشد منزلت زنان در هر قشری کمک کند؟
طاهره طهماسبی: خانم‌ها چه مادر باشند و چه نباشند آن نقش مادری را در ذات و بنیادشان دارند، حالا می‌خواهد در خانواده نقش مادری را ایفا کند یا می‌خواهد در محل کارش مدیر باشد یا کارمند باشد. به هر شکلی و در هر نقش اجتماعی که ایفا می‌کند آگاهی زنان می‌توانند اثرگذاری داشته باشد. وقتی یک مادر یا خانم که محور اصلی اطلاعات یک خانواده است اطلاعات درستی را در اختیار داشته باشد تاثیرش غیر قابل انکار است. البته اطلاعاتی که از منابع درست و مطمئن برداشت شده است. این اطلاعات درست میتواند هم در یک مقطع زمانی خاص به خانواده کمک کند و هم برای آینده فرزندان و دیگر افراد خانواده اثر بخش باشد.
صبح ملت نیوز: اگر اصول پرسشگری را بین زنان تحصیل نکرده یا زنان خانواده آموزش دهیم چقدر در تعالی جامعه موثر است؟
مدیر کل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری: یکی از استادهای جامعه‌شناسی ما که اتفاقا خانم هم بودند به نام خانم دکتر زنجانی زاده که در سطح کشور هم توانمندی ایشان مطرح است به من می‌گفتند که وظیفه تو در حوزه زنان آگاهی بخشی است. از یک سری مسائل بسیار، بسیار جزیی گرفته تا مسایل کلان. به‌عنوان مثال ما شعله زیر کتری را روشن می‌کنیم. آب گرم می‌شود و می‌جوشد و حال استفاده می‌شود مثلاً برای چای و شعله کتری را خاموش می‌کنیم. هنوز نصف کتری آب دارد. باز برای مصرف مجدد زیر همین کتری را روشن می‌کنیم؛ ولی متوجه نمی‌شویم که همین آبی که دو مرتبه جوشیده می‌شود تولید نیترات می‌کند. نیترات برای سلامت به‌ویژه سلامت کودکان مضر است. خانم دکتر زنجانی زاده می‌گفت: از همین اطلاعات جزیی شما باید شروع کنید تا خانواده همین آگاهی را به کار ببرد و هم منتقل کند. بنابراین اصلاً نمی‌شود در نقشی که زن میتواند برای حوزه‌های مختلف آگاهی و دانش داشته باشد تردید داشت. زن‌های آگاه صددرصد می‌توانند در رشد جامعه، سلامت و در همه بخش‌ها اثرگذار باشند.
صبح ملت نیوز: تاثیر منابع اطلاعاتی در کیفیت پژوهش‌های خانوادگی چقدر است؟
طاهره طهماسبی: اینکه منبع اطلاعات را از کجا دریافت کند، خیلی مهم است. چون اطلاعات ضد و نقیض واقعا زیاد است. درباره همین موضوع کرونا از سال پیش که شروع شد. اطلاعات متعددی در اختیار مردم قرار می‌گرفت. یک‌روز دارچین بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت. یک روز خبر می‌رسید که نه دارچین بد است، سیر استفاده کنید. اینکه منبع اطلاعاتی چه کسی باشد خیلی مهم است که متاسفانه به قول یکی بزرگی می‌گفت که آگاهی ما به وسعت یک اقیانوس ولی به عمق نیم‌وجب است. به همین دلیل من معتقد هستم که تحقیق باید بنیاد علمی داشته باشد و هر نوع تحقیقی نمی‌تواند منشاء اثر و کار باشد. در مورد داده‌ها پژوهشی نیز باید حتماً از منابع موثقی باشد که پژوهش و تحقیق روی آن انجام شده باشد. بعضی وقت‌ها پرسشگری در حد بررسی مسائل است که گاها ممکن است به نتیجه برسد یا نرسد. در تاثیر و نقشی که زنان در انتقال اطلاعات هیچ شکی وجود ندارد و حتی میتواند محور اصلی انتقال باشند.
کوکب موسوی: یک نکته دیگر نیز که بسیار مهم است صرف پژوهش و دانایی نباید ماحصل کار شناخته شود. به این معنا که حالا افراد بیایند، بروند و اطلاعات را جمع‌آوری کنند. آنچه که جوامع جهان سوم از آن رنج می‌برند این است که افراد خلاق نیستند. تفکر، تفکر خلاق نیست. منجربه نوآوری نمی‌شود. یکی از ضعف‌های نظام‌های آموزشی که ما هم به آن توجه داریم همین است که می‌گویم شما فقط ذهن دانش‌آموزان را به گنجینه‌ای از یکسری محفوظات تبدیل می‌کنید. درصورتی‌که آنچه که مهم است این دانایی‌ها باید منجر شود به یکسری قدرت‌ها، توانمندی‌ها، خلاقیت‌ها.
معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری خراسان رضوی: اگر در حوزه زنان هم حتی با همین دیدگاه کلی، همین نگرش تقسیم‌بندی پژوهش‌ها را که بعضی را توصیفی، بعضی‌ها را کاربردی و قس‌علی‌هذا نگاه کنیم، باز هم باید پژوهش نتیجه‌گرا را در بین خانم‌ها توصیه کنیم و ترویج دهیم. پژوهشی باشد که مادر در ذهن فرزندش خلاقیت ایجاد کند. سوال و پرسش ایجاد کند. این خلاقیت منجربه ابتکار شود تا تحولی را در جامعه به وجود بیاورد.
صبح ملت نیوز: چگونه می‌شود این مفهوم پژوهش را در میان زنان خانواده گسترش داد؟
طاهره طهماسبی: آموزش و پرورش نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد. یکی از نتایج پژوهشی که یکی از دوستان انجام داده بود را مطالعه می‌کردیم به‌همین موضوع نظر داشت که ما چقدر در مدرسه به انشا اهمیت می‌دهیم و چقدر به املا؟
می‌دانید که انشا خلاقیت را ایجاد می‌کند؛ ولی در دیکته ما یاد می‌گیرم هر آنچه که به ما گفتند همان را بنویسیم و کمتر وارد حوزه خلاقیت و نوآوری می‌شویم. بنابراین تنها به نقش زنان نمی‌شود اکتفا کرد باید حتماً نقش سایر مراکز و به‌ویژه رسانه‌‌ها را که به آموزش‌های اجتماعی می‌پردازند نیز توجه کنیم تا ان‌شاء‌الله زنان در جامعه نقش موثرتری برعهده بگیرند.
صبح ملت نیوز: حدود یک چهارم زنان ایران روستایی هستند. آیا فکر می‌کنید می‌شود از پتانسیل آنها برای تعمیق پژوهشگری در کشور استفاده کرد؟
کوکب موسوی: من فکر می‌کنم در محیط روستایی خیلی می‌توان کار کرد و زن‌های خلاق و مستعد فراوانی در بین بانوان روستای وجود دارند. یعنی اگر شما بخواهید به پژوهش به همین معنای پرسشگری نگاه کنید. یک زن روستای پژوهشگر‌تر از یک زن شهری است. همین که زنان روستایی در تولید فعالیت می‌کنند عامل اثبات این قضیه است. بانوی روستای عموماً در بخش محصولات کشاورزی محصولات دامداری عمل می‌کند و در فکر این است که مثلاً اگر امروز این مقدار شیر را دوشیده، فردا چکار کند که بیشتر از این نصیبش شود. پس مدام دنبال بهره‌وری و خلاقیت است. عموما از این جهت ذهن‌های زنان روستایی خلاق‌تر است.
مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی و نوسازی و تحول اداری: چون زنان روستایی با مسائل مختلفی مواجه هستند و دسترسی به کانون‌های حل مسائل ندارند و مجبورند خودشان مسالشان را حل کنند مسلما ذهن پژوهنده‌تر و خلاق‌تری دارند.
مدیر کل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری: خیلی از فعالیت‌های که زنان روستایی انجام میدهند به‌صورت آموزش سینه‌به‌سینه بوده و اگر با کار پژوهشی همراه شود میتواند منجربه تحاری‌سازی آنها شود. در این موارد می‌توان به نقش پیشران‌ها نیز اشاره کرد. پیشران‌ها می‌توانند خیلی موثر باشند. به دلیل اینکه انرژی و توانمندی‌ها ظرفیت‌هایی که در منطقه وجود دارد شناسایی و ترکیب می‌کنند با علم و دانش و تبدیل به محصولی می‌شوند که بتواند وارد بازار شود. یکی از دوستان می‌گفت که در قوچان توی هر خیابان و کوچه و مغازه‌ای که می‌روید شیره انگور پیدا می‌شود. بعد او سوال می‌کرد، چرا این شیره انگور را تبدیل به مثلا شکلات نمی‌کنید؟ این همه محصولات مختلف خارجی دست بچه‌های ما دیده می‌شود؛ شیره انگور با این همه خواصی که دارد میتواند تبدیل به یک منبع خوراکی خوب و سالم برای بچه‌ها باشد. اینها را فردی که تولید کننده است، شاید اصلا به ذهنش خطور نکند. چون اینقدر در جریان کار هست و با سرشت آن عجین شده که گویی با کار یکی شده است. ولی فرد ناظر بیرونی یا پیشران‌ها یا محقق‌ها می‌توانند در این زمینه ورود پیدا کنند این فرصت را هم به ظرفیت‌ها نو تبدیل کند.
عبدالصمد حسینی خبرنگار - صبح ملت نیوز