بزرگنمایی:

ابتلا به دیابت نوع دو ممکن است سال‌ها زمان ببرد و اگر زود تشخیص داده شود، یک بیماری کاملا قابل پیشگیری است. یک پژوهش جدید که در "دانشگاه ژنو" (University of Geneva) انجام شده است، نشان می‌دهد که می‌توان از یک نشانگر زیستی ویژه برای شناسایی بیمارانی استفاده کرد که در مسیر تشخیص دیابت هستند اما هنوز علائم بیماری را نشان نمی‌دهند.

پزشکانی که در حال حاضر آزمایش‌های معمولی را انجام می‌دهند، اغلب سطح قند خون بیمار را اندازه‌گیری می‌کنند. زمانی که سطح قند خون بالا باشد اما کمتر از آستانه رسمی دیابت نوع دو باشد، می‌توان شرایطی به نام پیش‌دیابت را تشخیص داد.

با وجود این، همه بیماران مبتلا به پیش‌دیابت به دیابت نوع دو مبتلا نمی‌شوند. در واقع، تنها حدود 50 درصد از افراد مبتلا به پیش‌دیابت، طی یک دوره 10 ساله به مرحله دیابت می‌رسند. با توجه به این موضوع، پزشکان فراتر از بررسی قند خون چگونه می‌توانند بیمارانی را که نزدیک به دیابت نوع دو هستند، شناسایی کنند؟

یکی از مشخصه‌های اصلی آسیب‌شناسی دیابت، اختلال در ترشح انسولین از سلول‌های بتا در پانکراس است. با پیشروی دیابت نوع دو، این سلول‌های بتا به طور فزاینده‌ای آسیب می‌بینند و تا زمانی که بیماری به وضوح قابل تشخیص باشد، بیماران تقریبا نیمی از این سلول‌های حیاتی را از دست می‌دهند.

"پیر ماکلر" (Pierre Maechler)، پژوهشگر ارشد این پروژه گفت: تشخیص تبدیل شدن پیش‌دیابت به دیابت، پیچیده است زیرا ارزیابی غیرتهاجمی وضعیت سلول‌های آسیب‌دیده که در مقادیر بسیار کمی در پانکراس پراکنده شده‌اند، غیرممکن است. بنابراین، ما یک راهبرد جایگزین را انتخاب کردیم. این راهبرد، یافتن مولکولی است که سطح آن در خون با سلول‌های بتا مرتبط باشد تا بتوانیم تغییر آنها را در مرحله پیش‌دیابت، پیش از ظاهر شدن هر علامتی تشخیص دهیم.

ماکلر به جای ردیابی پیش‌دیابت با بررسی ساده سطح گلوکز خون، به دنبال یافتن یک نشانگر زیستی بود که نشان‌دهنده زوال سلول‌های بتای پانکراس است. ماکلر و گروهش با بررسی هزاران نشانگر زیستی مختلف در موش‌های مبتلا به دیابت، قند خاصی به نام "1.5-anhydroglucitol" را ارزیابی کردند.

پژوهشگران گزارش دادند که این نشانگر زیستی واقعا با دیابت در انسان ارتباط دارد. این پژوهش در چندین تجزیه و تحلیل مختلف نشان داد که پایین بودن سطح 1.5-anhydroglucitol می‌تواند با کمبود سلول‌های بتای پانکراس مرتبط باشد.

این پژوهش ابتدا نشان داد افراد مبتلا به دیابت در مقایسه با افراد غیر دیابتی، سطح 1.5-anhydroglucitol کمتری در خون خود دارند اما شاید جالب‌تر از همه این باشد که پژوهشگران با بررسی تغییرات سطح خون بیمارانی که برای برداشتن قسمت‌هایی از پانکراس تحت جراحی قرار داشتند، ارتباط بین 1.5-anhydroglucitol و سلول‌های بتا را تأیید کردند.

ماکلر ادامه داد: دیابت، یک بیماری پیچیده است که در آن بسیاری از تغییرات متابولیک به موازات یکدیگر رخ می‌دهند. بنابراین، آزمایش ارتباط این نشانگر در افرادی که سلول‌های بتای خود را به صورت ناگهانی از دست می‌دهند، ضروری بود. ما با بررسی سطح 1.5-anhydroglucitol در افرادی که نیمی از پانکراس آنها با جراحی برداشته شده بود، توانستیم نشان دهیم که 1.5-anhydroglucitol یک شاخص خونی برای ارزیابی عملکرد سلول‌های بتای پانکراس است.

یافته‌های اولیه این پژوهش یقینا امیدوارکننده هستند، اما پیش از مراجعه به پزشک و درخواست این نوع آزمایش خون، بررسی‌های بیشتری باید انجام شوند. گام بعدی ماکلر و همکارانش، بررسی 1.5-anhydroglucitol در گروه بزرگتری از بیماران در مراحل مختلف بیماری است.

هنوز مشخص نیست که آیا این نشانگر زیستی می‌تواند آزمایشی سودمند برای ارزیابی خطر دیابت باشد یا فقط برای نظارت بر بیماران سودمند است. با وجود این، انجام دادن یک آزمایش خون ساده که نشان‌دهنده فعالیت سلول‌های بتا پیش از ظهور علائم دیابت است، برای پزشکان و بیماران فوق‌العاده ارزشمند خواهد بود.

نتایج این پژوهش در Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism به چاپ رسید.