بزرگنمایی:

اوراق سکه بانک مرکزی با قیمت نزدیک بازار نقدی فروش رفت
ضربه گیر بازار سکه

در هفته‌های اخیر، قیمت ارز و سکه با نوسان روبه‌رو شد و تقاضا برای خرید در این دو بازار افزایش یافته است. بانک مرکزی متناسب با شرایط به دنبال متنوع‌سازی سبد خرید است تا بتواند هجوم تقاضا به این دو بازار را مهار کند. یکی از ابزارهای جدید برای کنترل ریسک بازار، انتشار اوراق سکه از سوی بانک مرکزی است. این ابزار از نگاه کارشناسان ویژگی‌هایی دارد که می‌تواند بخشی از تقاضای سرمایه‌گذاری بازار را به خود جذب کند. سررسید اوراق سکه 6ماه پس از عرضه است. قیمت آن نیز، بر اساس میانگین موزن قیمت‌های پایانی گواهی‌های سپرده سکه و اوراق سکه محاسبه می‌شود. همچنین در فاز اول قرار بود که این اوراق ریالی باشد و سکه‌ای در سررسید تحویل داده نشود؛ اما این موضوع با ابهام فقهی روبه‌رو شد و در نتیجه با اصلاحاتی که صورت گرفت، قرار شد دارندگان این اوراق بتوانند سکه فیزیکی را در زمان سررسید، دریافت کنند. درخصوص انتشار این اوراق، چند نکته مهم وجود دارد که باید به آنها توجه کرد. نخست اینکه این ابزار باعث می‌شود تا سیاستگذار بتواند با ریال در بازار مداخله کند که پیش از این چنین ابزاری را در اختیار نداشت. از سوی دیگر، با شیفت تقاضای سفته‌بازی به تعمیق بازار نیز کمک خواهد کرد. اما نکته قابل توجه این است که سیاستگذار باید برنامه‌ای برای کنترل انتظارات تورمی در ماه‌های آتی داشته باشد. عملی شدن توافق هسته‌ای و کنترل متغیرهای پولی در نیمسال پیش‌رو می‌تواند باعث کنترل انتظارات تورمی و افت تسویه ریالی اوراق سکه در زمان سررسید شود. اطلاعات اولیه منتشرشده از سوی بورس تهران نشان می‌دهد که در اولین روز از عرضه اوراق سکه بانک مرکزی قیمت هر سکه به شکل اوراق 15میلیون و 875هزار تومان تعیین شد. ارزش مجموع این معاملات به 12میلیارد و 335میلیون تومان رسیده است. انتظار می‌رود با شروع معاملات ثانویه و آشنایی معامله‌گران حجم این بازار افزایش یابد. همین‌طور نزدیکی قیمت کشف‌شده با قیمت نقدی سکه حکایت از آن دارد که صادرکننده اعتبار کافی برای تسویه اوراق را از منظر خریداران دارد. این معاملات کاهشی شدن بهای گواهی سکه در بورس کالا را به دنبال داشت که از توجه معامله‌گران به بازار جدید اوراق سکه حکایت دارد.


بانک مرکزی در گزارشی جزئیات عرضه اوراق سکه بهار آزادی در روز سه‌شنبه را منتشر کرد. بر اساس جزئیات اعلام‌شده از سوی روابط عمومی بانک مرکزی، اوراق سکه معاف از مالیات است و همه اشخاص حقیقی می‌توانند حداکثر معادل صد سکه بهار آزادی طرح جدید خریداری کنند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری محدودیتی در خرید این اوراق نخواهند داشت.

سررسید اوراق سکه بانک مرکزی 6 ماه پس از عرضه است و قیمت آن معادل میانگین موزون قیمت‌های پایانی تمامی گواهی‌های سپرده سکه بانک‌ها و اوراق سکه بانک مرکزی در بورس کالای ایران، در آخرین جلسه معاملاتی، خواهد بود. ایرادی که ابتدا شورای فقهی به این ابزار وارد می‌کرد عدم امکان تحویل سکه به خریدار اوراق بوده است که با انجام اصلاحاتی قرار شده دارندگان اوراق بتوانند در صورت تمایل به جای تسویه نقدی در سررسید، سکه تحویل بگیرند. ویژگی مهمی که این ابزار دارد تعیین قیمت آن در بازار است و از این طریق ابزار جدیدی برای پوشش ریسک به وجود می‌آورد. با‌این‌حال باید توجه داشت با توجه به تجارب گذشته مهم‌ترین نگرانی‌ها درباره آن، دخالت‌های سیاستگذار برای تعیین محدودیت و عدم کنترل انتظارات تورمی همگام با استفاده از این ابزار است که می‌تواند تحقق اهداف این طرح را از دسترس خارج کند. لازم به ذکر است که در شوک‌های قیمتی پیشین، بانک مرکزی اقدام به پیش‌فروش سکه می‌کرد و در آن اقدامی برای کشف قیمت صورت نمی‌گرفت و در بسیاری از اوقات باعث ایجاد رانت می‌شود.


نوسانات اخیر بازار ارز و سکه موجب شد بانک مرکزی برخی طرح‌ها برای پوشش ریسک در این بازارها و کنترل التهابات را با سرعت بیشتری در دستور کار قرار دهد. تازه‌ترین این ابزارها اوراق گواهی سکه بانک مرکزی است. طبق اطلاعات اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی، این اوراق معاف از مالیات هستند و در بورس منتشر می‌شود. سررسید اوراق سکه شش‌ماهه است و قیمت تسویه آنها نیز قیمت روز سکه خواهد بود. این ابزار با تسهیل معاملات می‌تواند ریسک اشخاص حقیقی را پوشش دهد و از نوسانات شدید در این بازار جلوگیری کند. در واقع اوراق سکه بانک مرکزی می‌تواند با تضمین پرداخت ریالی معادل قیمت سکه در 6 ماه آینده، اشخاص حقیقی که قصد خرید سکه با هدف پوشش ریسک افزایش قیمت آن را دارند به سوی خود جلب کند.

این کار با کنترل رفتارهای هیجانی در بازار می‌تواند از نوسانات شدید در بازار سکه و التهاب در انتظارات تورمی جلوگیری کند. این مزایا موجب شده بانک مرکزی در روز سه‌شنبه 17 آبان‌ماه اولین مرحله عرضه اوراق را انجام دهد. بانک مرکزی همچنین متعهد شده این اوراق در سررسید خود تسویه شود و نقدشوندگی آن در بازار ثانویه بورس کالای ایران را به قیمت روز تضمین کند. یکی دیگر از امکاناتی که بانک مرکزی برای این ابزار در نظر گرفته است امکان توثیق آن در شبکه بانکی کشور برای اخذ تسهیلات است.

در‌حالی‌که بانک مرکزی از انتشار اوراق سکه خبر داد، «اقتصادآنلاین» در خبری از رئیس شورای فقهی بانک مرکزی اعلام کرد این اوراق مورد تایید شورای فقهی نیست. غلامرضا مصباحی‌مقدم با اشاره به اطلاعیه رسمی بانک مرکزی مبنی بر عرضه اولیه اوراق سکه بهار آزادی از روز سه‌شنبه در بورس کالا، گفت: این اوراق با توجه به آنکه فقط به صورت تسویه نقدی منتشر خواهد شد و امکان تحویل فیزیکی سکه ندارد، مورد تایید شورای فقهی بانک مرکزی نیست. به‌‌رغم انتشار این خبر، چندی بعد خبر تایید این اوراق از سوی مصباحی‌مقدم منتشر شد. بر این اساس، رئیس شورای فقهی بانک مرکزی اعلام کرد انتشار اوراق سکه بانک مرکزی با توجه به اصلاحات صورت‌گرفته، بلامانع است.


غلامرضا مصباحی مقدم درخصوص رفع ابهام فقهی گفت: با توجه به اینکه اوراق سکه بانک مرکزی با اصلاحی، رفع اشکال شده و درصورت مطالبه مشتری، امکان تحویل سکه خریداری‌شده به مشتری در نظر گرفته شده است، این اوراق مطابق مصوبه شورای فقهی بانک مرکزی بوده و انتشار آن بلامانع است. با وجود انتشار دو خبر متفاوت از رئیس شورای فقهی بانک مرکزی، به نظر می‌رسد ایراد فقهی این اوراق برطرف شده است و این اوراق این قابلیت را خواهد داشت تا در صورت تمایل دارنده آن، در سررسید سکه فیزیکی تحویل داده شود.

فلسفه اصلی ابزار‌هایی مانند اوراق سکه بهار آزادی تعمیق بازار، پوشش ریسک و کنترل انتظارات تورمی است. در واقع سیاستگذار با این ابزار تلاش می‌کند فشار تقاضا روی کالاهای سرمایه‌ای مانند ارز را بردارد و با استفاده از ریال در جهت کنترل فشارهای تورمی عمل کند. به عبارتی دیگر در این مسیر قرار است بانک مرکزی با استفاده از اعتبار خود به فعالان بازار این تعهد را بدهد که به جای حرکت به سمت سکه و ارز، روی اوراق سکه سرمایه‌گذاری کنند و معادل ریالی سودی را به دست بیاورند که قرار است از سرمایه‌گذاری روی سکه و ارز کسب کنند. بدیهی است این سیاست به‌تنهایی نوعی خرید زمان برای سیاستگذار به حساب می‌آید و برای موفقیت آن باید با سیاست‌های دیگری برای کنترل رشد نقدینگی و رشد انتظارات همراه شود؛ در غیر این صورت و در صورت افزایش قیمت سکه و ارز به‌رغم استفاده از این ابزار، سیاستگذار مجبور خواهد شد با استفاده از پایه پولی تعهدات خود را ایفا و این اوراق سکه را به قیمت روز تسویه کند.

 بدون شک این وضعیت با بالابردن شتاب رشد پایه پولی تبعات تورمی را به دنبال دارد و می‌تواند تمام تلاش‌ها برای کنترل وضعیت بازار را بی‌اثر کند. به عبارت دیگر اگر سیاستگذار قصد دارد این ابزار به سرمنزل مقصود دست یابد، باید چشم‌انداز تورمی کشور را کنترل کند و آن را به نقطه مطلوبی برساند. به هر رو تعریف ابزارهایی که باعث تعمیق بازار شده و در‌عین‌حال بانک مرکزی بتواند با ابزار ریالی اقدام به مداخله در بازارهایی چون ارز و سکه کند، می‌تواند به تنوع‌بخشی اهرم‌های مورد استفاده سیاستگذار کمک کند. با توجه به صحبت‌ها و اخباری که از سوی مقامات بانک مرکزی درباره انتشار اوراق ارزی منتشر می‌شود، می‌توان گفت سرنوشت این طرح تاثیر زیادی بر ابزارهای مشابه در آینده خواهد گذاشت.


بر اساس اطلاعات مندرج در تارنمای شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، روز گذشته عرضه اوراق سکه بانک مرکزی با نماد تمام‌سکه طرح جدید 001 مرکزی در بازار سرمایه آغاز شد و 190 خریدار حقیقی در 208 معامله مختلف، 77هزار و 700 قرارداد معادل 777 سکه را با قیمت معادل هر سکه 15میلیون و 875تومان خریداری کردند. اگرچه این معاملات آغاز عرضه گسترده اوراق مبتنی بر سکه است، اما بر اساس اطلاعات منتشر‌شده امکان عرضه 50میلیون قرارداد معادل 500هزار سکه در کل وجود دارد و هر 100 قرارداد معادل داد‌و‌ستد یک سکه است. این معاملات موجب شد بهای گواهی سپرده سکه در بورس کالا کاهشی شود که نشانه‌ای از توجه معامله‌گران بازار گواهی به سمت عرضه‌های جدید است. ارزش کل معاملات روز گذشته در این بازار برابر با 12میلیارد و 335میلیون تومان بود. بانک مرکزی نیز در خبری تاکید کرد از امروز معاملات ثانویه اوراق گواهی سکه بانک مرکزی آغاز خواهد شد و همه مردم می‌توانند این اوراق را معامله کنند. همچنین بازارگردانی اوراق مذکور با هدف تضمین نقدشوندگی، از امروز و توسط بانک مرکزی انجام خواهد شد.

       خبرنگار ؛ نوشین رشیدی نژاد