بزرگنمایی:

در پی برگزاری پیش همایش  "بزرگداشت مبارزه وریشه کنی بیماری تراخم در ایران"  که در سالن شمس بیمارستان فارابی تهران در تاریخ پنجشنبه 1/آذر/ نود وهفت  برگزار گردید  از سوی مسئولین همایش از حاج آقا احمد افشاریان زاده محقق وپژوهشگر  از  شهرستان دزفول جهت شرکت و حضور در این  همایش، دعوت به عمل آمد ،در این راستا سایت خبری دزفول نیوز بنا به رسالت  فرهنگی خویش و در پی معرفی و شناساندن فرهیختگان و محققان کشورمان با ایشان گفتگویی تر تیب داده است .
آنچه می خوانید خلاصه ای از این گفتگو است.
خبرنگار: جناب آقای افشاریان  زاده لطفا ضمن معرفی خود در مورد این همایش واهداف آن توضیحاتی بفرمایید: 
پاسخ )   بنده احمد افشاریان زاده محقق وپژوهشگر رویدادهای اجتماعی، سیاسی، وتاریخی گذشتگان وبه قلم کشیدن روایت  نسل های گذشته ی شهرو دیار خود دزفول هستم و هدفم  ثبت و ضبط  و زنده نگه داشتن آثار فرهنگی و معنوی نسل های گذشته و پاسداری از ارزش های گذشتگانمان و رساندن پیام  سراسر تلاش و فعالیت و تجربه و کاربلدی آنان به نسل های حاضراست  .  ومتولد دزفول  هستم 
اولین پیش همایش از مجموع دو پیش همایش جداگانه و  یک همایش اصلی که در اسفند ماه خواهد بود  در روز پنجشنبه اول آذر ماه سال جاری برگزار گردید.
باید گفت که  قصد این مجموع برنامه ها تا همایش اصلی در اسفند ماه در ارتباط با چگونه گی مبارزه و ریشه کنی بیماری تراخم در ایران و آشنایی با راه های پیشگیری و بررسی جدیدترین  راه های درمان این بیماری است که در نهایت به برگزاری همایش اصلی در اسفند ماه سال جاری منجر خواهد شد که تقدیر از شخصیت ارجمند و چشم پزشک خاذقی است که عامل اصلی ریشه کنی این بیماری در ایران بوده . انتخاب اسفند ماه نیز  به دلیل همزمانی با سالروز تولد این شخصیت برجسته می باشد.
  خبرنگار : حضرتعالی جزوه مدعوین به این پیش همایش بوده اید آیا در این زمینه هم تخصصص ویا فعالیتی دارید  ویا دلیلی دیگر مد نظر بوده ؟
پاسخ ) خیر بنده  جز اطلاعات اولیه و جزیی درمورد چشم پزشکی در حد سایر مردم تخصصی دراین  مورد ندارم بلکه آنچه که حضورم را در این همایش مسجل کرده بود ،مربوط به تحقیقات وسیع و پژوهش های گسترده ای است که به مدت پیش از 15 سال در مورد بیماری تراخم در دز فول داشته ام .این بیماری  در دهه ی 30 شمسی دامن گیر این شهر وبسیاری دیگر از شهرهای استان خوزستان شده بود . تحقیقات بنده شامل کلیه ی اموری می شود که این مسئله را دربرمی گیرد از نوع مبارزه ، چگونگی مبارزه ، افراد موثر در این حرکت انسانی ونهایتا  اقداماتی که باعث ریشه کنی این بیماری در دزفول و استان خوزستان شده است .
خبرنگار: لطفا در این مورد بیشتر توضیح بفرمایید ؟ 
پاسخ )  بله البته / طی تحقیقات طولانی مدت  خویش که  پیرامون رویدادهای تاریخی ، فرهنگی وآثار باستانی شهرستان دزفول داشتم متوجه مقطع تاریخی حساسی از نظر بهداشتی و محیط زیستی در این شهر وچندین شهر دیگر استان خوزستان شدم  دوره ی سختی که بیماری های متعددی از جمله تراخم در این شهرها بیداد کرده و تقریبا تمام خانواده ها را درگیر خود کرده بود ودر این رابطه کرارا با نام یک پزشک اتریشی به اسم دکتر رگنر برخورد می کردم که حدود 7 سال اقامتشان در دزفول ، منشا اثرات موثری در مبارزه با بیماری ها از جمله تراخم بوده است . 
طی این تحقیقات کنجکاو شدم که این رویداد شهرم را مورد پژوهش قرار داده و نقش دکتر رگنر را بیشتر بدانم برایم سوال بود که چگونه یک دکتر اتریشی وارد یک شهر کوچک با امکاناتی بسیار اندک می شود و مدت 7 سال خدمت می کند؟این شهر را از کجا می شناخته و چگونه آمده است ؟ این مطلب باعث شد تا در ادامه ی پژوهش های خود پی ببرم که درمان مردم وریشه کنی بیماری تراخم توسط یک چشم پزشک ایرانی که فارغ التحصیل  دانشگاه فرانسه بوده  و پروفسورمحمد قلی شمس نامیده می شده انجام گرفته است .

زمانی که به جنوب ایران سفرمی کندمتوجه می شود که اکثریت مردم در این دیار به بیماری تراخم مبتلا هستند.
ازجمله قریب به 90/.  مردم شوشتر ودزفول را می بیند که از بیماری تراخم رنج می برند وبینایی خودرا ازدست داده اند تا آنجا که این دوشهر به  شهر کوران معروف بوده اند  ..
لذا دکتر شمس در سال 1327 با ماموریت مبارزه با این بیماری به همراه هیئتی وارد دزفول شده ومنشا اثرات بسیاری در این دیار می شود .
ودر حقیقت دکتر رگنربعد ها  با همت دکتر شمس  به دزفول آمده و پس از عزیمت جناب دکتر از این شهر جانشین ایشان در دزفول بوده اند .
آقای دکتر رگنر و چندتن دیگراز پزشکان اروپایی  بعد از گذراندن دوره ی تخصصی مبارزه با تراخم در تهران که زیر نظر و تحت آموزش شخص پروفسورشمس انجام می پذیرد به سفارش وهمت  پروفسور به دزفول ،شوش و شوشتر اعزام می شوند. وبه نوعی جانشین دکتر شمس در انجام خدمات چشم پزشکی در شهردزفول بوده .
خبرنگار: پس در حقیقت  از دکتر رگنرونقش ایشان در دزفول  به دکتر شمس واثرات پربرکت حضور ایشان در دزفول رسیدید ؟ 
پاسخ ) بله همینطوره  دکتر شمس وقتی به دزفول می آید واز شهرهای استان به ویژه دزفول و شوشتر بازدیدمی کند وشدت اثرات مصیبت بار این بیماری را در شهرهامی بیند با خودقسم یاد  می کند که به فرانسه  برنگردد تا این بیماری را در این دیار ریشه کن کند ..

خدمات بشر دوستانه ی این پزشک بزرگوار و اقدامات استثنایی و فوق العاده ای که ایشان به ویژه برای دزفول داشته اند چون برگ زرینی در تاریخ این شهر ماندگار است. 
خبرنگار: آقای افشاریان  لطفا  قبل از ادامه ی گفتگو ، مختصری هم در مورد بیماری تراخم و علل ایجاد این بیماری اطلاعاتی بفرمایید . 
پاسخ ) -بله ابتدا باید گفت که "بیماری تراخم که یکی از قدیمی ترین بیماری های ثبت شده بشر است نوعی  عفونت مزمن چشمی  است که موجب التهاب وایجاد ترشح چرکی در چشم و سبب آسیب به قرنیه می شود که در صورت طولانی شدن وتاخیر در درمان منجر به نابینایی  می گردد 
این بیماری درمناطق فقیر با سطح بهداشت پایین ومناطق گرم وخشک و هوای همراه با گرد و خاک " شیوع پیدا می کند .شرایطی که برتمام استان خوزستان در دهه های 20 تا 30 کاملا حکمفرما بود ." 1
خبرنگار : لطفا در مورد شخصیت دکتر شمس توضیحات بیشتری بیان فرمایید.
/...  دکتر محمد قلی شمس را می توان پدر چشم پزشکی   وبنیانگزار چشم پزشکی نوین ایران دانست . 
شمس که با انجام اولین عمل قرنیه در ایران عنوان پدر علم چشم پزشکی را برای خود جاودانه ساخت، در سال 1326 هجری شمسی انجمن چشم پزشکی ایران را به طور رسمی راه اندازی کرد.
پروفسور شمس بیمارستان فارابی که بیمارستان تخصصی چشم پزشکی ایران است را تاسیس کرد.
از مهمترین فعالیت‌ های پروفسور می ‌توان به پیوند قرنیه که اولین بار در سال 1313 در بیمارستان فارابی در شهر تهران انجام شد اشاره کرد .
. در سال1950  میلادی مقاله ای به زبان فرانسه در مورد تراخم و راه درمانش انتشار می دهد که این مقاله ونام پروفسورشمس مثل توپ  در کل اروپا صدا می دهد .
ایشان بعد از انقلاب ریاست بیمارستان فارابی تهران  که ریاست آن را نیز به عهده داشته راه اندازی کرده و ده ها چشم پزشک جوان را آموزش می دهد که در حال حاضر از برجسته ترین چشم پزشکان کشور هستند .
سرانجام پروفسور محمد قلی شمس پس از شصت و پنج سال تحقیق ، پژوهش و خدمت به مردم در بیست و سوم شهریور ماه سال 1375 در سن 92 سالگی چشم از جهان فروبست.

البته در مورد شخصیت این بزرگوار مفصل در کتابم پرداخته ام لذادر این جا به این مقدار بسنده می کنم .
خبرنگار :  برگردیم به حضور ایشان در دهه ی 30 شمسی در دزفول و اقدامات شان در زمینه ی مبارزه با بیماری تراخم   یعنی همان  نتایج تحقیقات  حضرتعالی 

پاسخ )  سال 1327 شمسی بیماری تراخم درچندین شهراز شهرهای استان خوزستان به ویژ دزفول ، شوش وشوشتر،هویزه و... جمعیت بی شماری را مبتلا کرده بود.
درست در چنین شرایطی دکتر محمد قلی شمس که تازه همزمان با اتمام تحصیلات خویش در زمینه ی چشم پزشکی به ایران باز گشته بود ماموریت می یابد که با اختیارات تام به این مناطق رفته و رسیدگی های لازم را به عمل آورد.
دکتر شمس طی بازدیدی که از دزفول و شوشتر می کند به وخامت اوضاع پی برده از طرف سازمان خدمات اجتماعی با هیئتی بلند پایه با عقد قرارداد در سه مرحله 51 پزشک و خانواده های آنان را که شامل ماما ، پرستار و ... بودند وارد ایران کرده وسپس در دزفول وسایر شهرها مستقر کرده آستین همت بالا زده ودر صدد ریشه کنی این بیماری بر می آید.
پروفسور شمس شخصا به مداوای بیماران برمی آید وبه دنبال بیماران می رود ایشان در کنار کار عملی اهتمام ویژ به انجام کار فرهنگی هم داشتند به طوری که  متینگی در مسجد جامع شهر گذاشته ودر مورد معرفی راه های مبارزه  با تراخم  مردم را آگاهی می دهد و بروشورها و اطلاعیه هایی را تهیه وتنظیم کرده به دست مردم می دهد تا راه مبارزه با بیماری و راههای رعایت بهداشت فردی و عمومی را  آموزش ببینند .
ایشان حتی در محل خراطون دزفول ( نام یکی از محلات قدیم دزفول )  ودرمحیط باز اولین عمل جراحی را برروی چشم شخص  بیمار با موفقیت به انجام می رساند .
ایشان وهیئت همراه سرانجام پس از سه سال تلاش مستمر وساختن 51 درمانگاه در ایران از کاخک تا هویزه به خدمات دهی و سروسامان دادن اوضاع بهداشتی شهرها برمی آید .
 مهمترین وارجع ترین کارهای جناب پروفسور شمس اصلاحات شهری، خشکاندن مردابهای و گندابهای حومه ی شهر، جمع آوری خزینه ی حمامها، جوی بندی کوچه ها ، و از همه مهمتراقدام به خارج کردن  بیش از 2500 رأس گاومیش و 3500 گاوداری از درون شهر و اسکان آنها در حومه ی شهر می باشد .
 ایشان البته برای  ریشه کنی عامل تراخم درشهرترتیبی اتخاذ می کند که   هزاران چاه عمیق فاضلاب  حفر گردد و کوچه های تنگ  ومملو از کثافات،پاکسازی شده و سنگ فرش گردد.
در نهایت دکتر شمس موفق می شود طی 3 سال کار وتلاش مستمر و پیگیر این بیماری را از استان خوزستان و به ویژه دزفول و شوشتر ر یشه کن کرده خدمتی بسیار شایسته و ارزنده به مردم سرزمینش کند .

پایان قسمت اول 
گفتگو : مریم مفتوح