شهر زیر زمینی کردعلیا از توابع شهرستان تیران و کرون، یکی از شگفت انگیزترین شهر‌های زیر زمینی ایران است که با وسعت حدود 20 هزار مترمربع در 45 کیلومتری غرب شهر اصفهان در روستای کرد علیا قرار دارد. روستای کرد علیا یکی از روستا‌های ارامنه نشین شهرستان تیران و کرون از دوران شاه عباس اول صفوی تا حدود یکصد سال پیش بوده است و به مرور به روستایی مسلمان نشین تبدیل شده است. در حال حاضر در این روستا یک قبرستان از ارامنه باقی مانده است که حدود 200 سنگ قبر آن به ثبت ملی رسیده است. این روستا موقعیت گردشگری خوبی در غرب استان اصفهان دارد و یکی از روستا‌های هدف گردشگری شهرستان محسوب می شود.

تاریخچه
قدمت شهر زیر زمینی کرد علیا با توجه به شواهد باستان شناسی و نوع معماری، فضای داخلی و طاق ها و قوس ‌ها مربوط به دوره اشکانیان بوده و حدود دو هزار سال قدمت دارد. این شهر زیر زمینی برای زندگی در شرایط بد جوی و سرمای شدید منطقه طراحی و ساخته شده و کاربرد دفاعی و امنیتی نیز داشته است. در سال ‌های اخیر هم به عنوان انبار و یانگهداری احشام استفاده ‌شده است. حدود چهارصد سال پیش ارامنه ساکن روستا در سنگ بزرگی که در این مکان قرار داده و درون آنرا کنده و پر آب کرده بودند، غسل تعمید می کردند.

ویژگیهای معماری
این شهر با وسعت بیست هزار متر مربع بصورت دایره ای شکل در عمق هشت متری زمین ساخته شده و هشتاد ورودی در سطح زمین دارد. این بنای تاریخی که سه هزار مرد جنگی را در خود جای می داده، دارای اتاقکها، دالان ها و راهرو های پیچ در پیچ و شگفت انگیز است و بخشی از آن مشابه کاتا کومب یا بناهای دست کن زیر زمین شهر رم در ایتالیا است. تمامی این دست کند‌ها که دارای راهرو‌های عریض و اتاقک‌ های تو در تو هستند به یکدیگر راه داشته و در مجموع یک شهر زیر زمینی بزرگ را تشکیل می ‌دهند. این ساختار زیر زمینی که دارای دو طبقه بوده و با پله به هم مرتبط شده است، دارای هشتاد حلقه چاه می باشد که چاه ها در عمق دوازده تا هجده متری زیر زمین  هنوز هم آب دارند. اتاقک ها و سالن های بزرگ بنا، در دوره های پس از اشکانیان کاربری های متفاوت داشته است. اکسیژن این مکان با چاهک های ورودی یا پایابها تامین میشده است. سقف این شهر دارای لایه خاصی بوده و سیستم روشنایی پی سوز دارد. تمام ورودی های این شهر زیرزمینی به سمت طلوع آفتاب ساخته شده و  فقط یک متر از هم فاصله دارند و هیچکدام قابل رویت نبوده اند. " شهر زیرزمینی کرد علیا" دارای طراحی منحصر به فردی است که در صورت نفوذ دشمن به آن، یافتن مسیرهای اصلی به سختی قابل دسترس باشد. در گذر زمان و با مهاجرت ارامنه از این منطقه به صورت تدریجی این دست کند‌ها هم تدریجاً جایگاه خود را از دست داد و بعضی ورودی های آن  مسدود شد.

اکتشاف
این شهر زیر زمینی در سال 1396 توسط میراث فرهنگی شهرستان تیران و کرون شناسایی و به عنوان یک اثر باستانی معرفی گردید و با مشارکت دهیاری و شورای روستاو عموم مردم روستا تاکنون بیش از ده ورودی از 80 ورودی آن بازگشایی و مورد بهره برداری قرار گرفته است. با توجه به اینکه روستای کرد علیا در مجاورت جاده اصلی استان لرستان به اصفهان قرار دارد پس از بهره برداری شهر زیر زمینی استقبال خوبی از طرف گردشگران و مسافران عبوری و تور‌های گردشگری شده است که در بین آنها توریست خارجی نیز بوده اند. هم اکنون این شهر زیرزمینی برای بازدید عمومی بازگشایی شده که محل اصلی درآمد‌ ها از بازدید عمومی و هزینه شخصی مردم روستا تأمین می‌ شود.

جاذبه های گردشگری روستا
روستا علاوه بر شهر زیر زمینی که تخمین زده می‌ شود یکی از بزرگترین شهر‌های زیر زمینی ایران ‌باشد، دارای چشمه، دریاچه شاهی، آبشار فصلی، قبرستان ارامنه و خانه‌ های تاریخی نیز می‌ باشد. در جنوب آن کوهستان دالانکوه یکی از بکرترین جاذبه‌ های گردشگری شهرستان است که با دارو‌های گیاهی نادر مورد علاقه کوهنوردان و گردشگران است.

موقعیت مکانی
این روستا در 95 کیلو متری غرب اصفهان در مسیر تیران و کرون به فریدن قرار دارد.

منابع:

• yjc.ir
• fa.wikipedia.org
• persiadigest.com
• عکاس:  رسول شجاعی