بزرگنمایی:

سرگذشت  چهل ساله ی یک مجسمه

قسمت دوم :   ویژگیهای ارزشمند  مجسمه یعقوب لیث

      بنابر روایات تاریخی محل تولد سردار بزرگ‌ ایرانی ، رادمان  پورماهک ، ملقب به یعقوب لیث صفاری در زابل و محل مرگ او در دزفول بوده است . به همین دلیل زمانی که تصمیم گرفته شد برای بزرگداشت این سردار ایرانی مجسمه ی یادبودی تهیه و نیز چنین مقرر گردید که از این مجسمه  دو کپی ساخته شود ، لذا ازپیکره سوار بر اسب ، ملبس به پوشش جنگاوان آن دوران ، دو کپی یکسان  با امضای ابوالحسن صدیقی ( از مفاخر بزرگ مجسمه سازی ایران ) در کشور ایتالیا طراحی و ریخته گری می شود .

       استاد ابوالحسن صدیقی سازنده مجسمه یعقوب لیث صفاری  در سال 1273 در تهران متولد شد .

  ایشان یکی از شاگردان استاد کمال الملک، نقاش بزرگ ایرانی بوده که در زمینه های نقاشی و مجسمه سازی جزو سرآمدان هنر کشورمحسوب می شوند. از وی نقاشی و تندیسهای زیادی در شهرها و موزه های معتبر داخلی و خارجی  بجای مانده است .

     شیوه ی اجرایی آثار این هنرمند برجسته، ، فیگوراتیو و  کلاسیک می باشد .

از ایشان بیش از 83 مجسمه از شخصیتهای علمی و سیاسی و تاریخی  از جنس سنگ ‌مرمر و برنز بجای مانده‌که می توان به مجسمه ی فردوسی ( میدان فردوسی در تهران )  و مجسمه نادرشاه افشار در مشهد و ... نام برد .

     یکی از بزرگترین آثار این هنرمند ، طراحی و ساخت مجسمه ی یعقوب لیث صفاری برای میدانهای شهر زابل و شهر دزفول است . استاد ابولحسن صدیقی در سال 1374 در تهران چشم از جهان فرو بست .

این مجسمهِ فیگوراتیو از حیث ارزش هنری و ابعاد ساخت ، جز گنجینه آثار ملی این سرزمین  بشمار می آید.

     ارتفاع ‌تقریبی این مجسمه از پایه‌ تا نوک شمشیر  حدودا 9 متر است که جزء بزرگترین مجسمه ها در نوع خود ( مجسمه برنزی ) در ایران محسوب می شود .  

     ساخت و ریخته گری برنزی این‌اثر از لحاظ ارتفاع و وزن با توجه به مهندسی نصب و جوش بسیار فنی بوده  بصورتی که در این‌ روش از مجسمه سازی ، ابتدا هسته ی اولیه مجسمه با مواد سخت و خمیر مخصوص فرم گرفته و سپس با روکش مومی ( به قطر معین برنز ریزی ) پرداخت می گردد . بعد از قطعه بندی و قالب گیری جدا‌گانه با برنز مذاب ریخته گری می شود . بعد از  این مراحل ، مرحله ی مونتاژ و جوشکاری و پولیش و پتینه کاری ( روشی که با استفاده از روغن و حرارت ، مجسمه را در مقابل هوازدگی ، مقاوم می کند ) بر روی مجسمه صورت می گیرد .

     این اثرِ با ارزش ، بعد از انقلاب مورد بی توجهی و بی احترامی قرار گرفت و بعد از انتقال به محلی در خارج شهر در زمینی که اکنون به برج طاووس معروف است بدون هیچ مراقبتی رها گردید ، به طوری که پیکره ی سرنگون شده  و قطعات دست و دم اسب سالها بهانه ای برای بازی بچه ها شده بود . 

     در سال 1367شمسی و در انتهای جنگ تحمیلی بر اثر اتفاقاتی که پیرامون این مجسمه روی داد ، مجددا از آن محل خارج  و در جای فعلی ( جاده ی دزفول ، اندیمشک . ابتدای پارک بعثت و روبری تیپ زرهی ارتش ) به صورت موقت و روی پایه ی غیر اصولی قرار گرفت و  قطعات دست و دم این مجسمه با جوشکاری صنعتی  مونتاژ شد . همچنین در اثر عدم شناخت جنسیت این‌ مجسمه ( برنز ) ، توسط شهرداری وقت  ، با رنگ صنعتی رنگ آمیزی  شد.

     قابل ذکر است که انتخاب آلیاژ برنز برای چنین موضوعی به خاطر دوام و پایداری مجسمه در طول زمان  و زیبایی کنتراست رنگی بعد از پتینه کاری ، نمایش ِزیبایی از پیکره ی سوار و عضلات قوی اسب را بنمایش می گذارد و علاوه بر ارزش افزوده ، اثر ساخته شده را با ارزش و قیمتی می کند .

* چگونه امکان دارد که آلیاژی به این زیبایی و با ارزشی ، رنگ آمیزی صنعتی شود ؟

      رنگ آمیزی و جوش قطعات این مجسمه یکی از حماقتهای تاریخی ایست که ضربه ی اساسی به نما و زیبایی واقعی این مجسمه وارد کرده است و ترمیم این خسارت میلیون ها تومان بر شهروندان تحمیل خواهد کرد .

      اشتباه تاسف بارِ دیگر نیز در مورد کپی دیگر این مجسمه در زابل و در میدان یعقوب لیث این شهر ، اعمال شده است که علاوه بر رنگ آمیزی صنعتی ،  نصب این مجسمه بر پایه ی بی ارزش بتونی این اثر و گنجینه را در حد آبنمای فایبرگلاسی پایین آورده است .

     پیشنهاد جابجایی و جانمایی جدید مطالعه شده در خصوص نصب این مجسمه ، موضوع تخصصی دیگریست که می تواند وجوه زیبایی شناسی این اثر ارزنده را بیشتر نمایان کند . طراحی و ساخت پایه متناسب با زاویه دید مخاطب می تواند به زیبایی و ستبری موضوع کمک نماید.

     *کدام مکان در حال حاضر مناسب نصب مجسمه ای به این ارزشمندی است ؟

 اولین پیشنهاد :  نصب مجسمه و ساخت پایه مناسب در میدان مقابل  محل فعلی ( جاده دزفول ، اندیمشک . میدان تیپ زرهی دزفول ) که می تواند نمادی از تاریخ کهن این شهر باستانی باشد .این میدان پیش تر از این مزیّن به یکی از ادوات جنگی بود . که اکنون می تواند محل مناسبی برای مجسمه یعقوب لیث باشد .

پیشنهاد دوم :  برای نصب و ساخت پایه مناسب این مجسمه ، در میدان ورودی محل دفن سردار بزرگ ایرانی واقع در اسلام آباد ( شاه ابوالقاسم ) دزفول می باشدکه به عنوان نشان و راهنمای گردشگری بر رونق اقتصادی منطقه خواهد افزود (همانند نصب مجسمه ی فردوسی در کنار مزار وی در شهر طوس).

پیشنهاد سوم  :جانمایی در مکان اصلی ( میدان یعقوب لیث)  است ، اگر چه مکان اولیه از حالت میدان خارج شده و آنرا به گذرگاهی بدون هویت تبدیل کرده است ولی با کارشناسی و ساخت پایه مناسب می توان این نقیصه را بصورتی جبران نمود .

     باشد که نگهبان گنجینه های شهرمان باشیم .

در قسمت سوم : شخصیت و مبارزات یعقوب لیث از منظر نگاهی نو و بدیع تقدیم نگاه اندیشمندانه ی مخاطبین گرامی خواهد شد / پایگاه خبری صبح ملت

دکتر سید نظام امامی فر / استادیار دانشکده هنر دانشگاه شاهد /   @Nezamemamifar

تنظیم : مریم مفتوح  / دوشنبه 24 شهریور99

تصویر بالا : مجسمه یعقوب لیث  صفاری واقع در شهر دزفول / عکاس : دکتر امامی فر تاریخ عکس 1397ش

تصویر پایین 1 : مجسمه یعقوب لیث صفاری واقع در شهر زابل

تصویر پایین 2 : مجسمه نادر شاه افشار واقع در شهرمشهد  / ساخت پایه ، اثر استاد هوشنگ سیحون

تصویر پایین 3 : مجسمه فردوسی واقع در میدان فردوسی تهران

تصویر پایین 4 : تصویر مجسمه ساز برجسته ی کشور، مرحوم ابوالحسن صدیقی