بزرگنمایی:

 گفتگوی ویژه /

به گزارش صبح ملت به نقل از طراح معمارمسجد پیامبر اعظم ص ،این مجموعه درزمینی به وسعت 14800 متر مربع و با زیربنای تقریبی 12000مترمربع ساخته شده و در شهرک توحید شهرستان جم، در استان بوشهرقرار دارد.

ساخت بنای مجموعه مسجد پیامبر اعظم(ص) که مجموعه ای فرهنگی، مذهبی می باشد، با سرمایه شرکت ملی گاز ایران و با طراحی معماری دکتر احمدرضا کلانتری در سال 79 آغاز و در سال 85 به پایان رسیده است و چون نگینی در شهرک توحید شهرستان جم خودنمایی می کند.

دکتر احمدرضا کلانتری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی دزفول، در خصوص طراحی و ساخت این مجموعه به خبرنگار صبح ملت بیان داشتند : 

شهرستان جم، در جنوب شرقی استان بوشهر و در منطقه ای کوهستانی قرار دارد. این منطقه به دلیل برخورداری از هوای مساعد و پایین بودن میزان رطوبت و شرایط نسبتا دلخواه برای سکونت، جهت احداث خانه های سازمانی کارکنان طرح توسعه میادین گازی پارس جنوبی و عسلویه انتخاب شده است. در این شهرک علاوه بر خانه های سازمانی کارکنان، امکانات متعددی از قبیل کاربریهای آموزشی، تجاری، فرهنگی، ورزشی، تفریحی و مذهبی نیز پیش بینی و ساخته شده اند. از جمله مجموعه ی فرهنگی مذهبی مسجد پیامبر اعظم(ص) که متشکل از بخش های مذهبی، فرهنگی، آموزشی و اداری است.

دکتر کلانتری درمورد خصوصیات این بنا افزودند: این  مجموعه دارای چهار طبقه است که سه طبقه آن روی زمین و یک طبقه در زیرزمین می باشد. دارای یک حیاط اصلی، دو حیاط فرعی و یک حیاط ورودی بوده و فضاها و کاربری های متعددی همچون چارطاقی ورودی، شبستان های مردانه و زنانه، حسینیه، بخش اداری، بخش های آموزشی مردانه و زنانه، کتابخانه، سالن اجتماعات و بخش های تاسیساتی، خدماتی و فرهنگی را شامل می شود.

آنچه که جلب توجه می کند، معماری فاخر این مجموعه و به نوعی زیبایی خیره کننده ای است که از پیوند بین سنت و مدرنیته در آن جلوه گری می نماید.  طراح این مجموعه در تشریح ایده بکار گرفته شده به خبرنگار صبح ملت چنین توضیح دادند که:

 کانسپت اصلی طراحی، بر پایه بهره گیری از معماری منطبق با اقلیم و سنت معماری خاص مناطق جنوب ایران، اشاره به شیوه های معماری فاخر مساجد ایران ضمن نوآوری در طرح و اجرا، استفاده از عناصر، نمادها، موتیف های آشنای معماری سنتی ایران و بومی منطقه و ایجاد زمینه ای مناسب برای بروز و تجلی هنر استادان فن گچبری، نجاری، خطاطی، آجرکاری، حجاری وکاشیکاری در قالبی نوین برای خلق فضایی معنوی بوده است. طراحی حجمی و پرداخت نمای مجموعه به گونه ای بوده که ضمن حفظ هویت یکپارچه کل بنا، بر شخصیت متفاوت و مستقل هر کدام از فضاها نیز اشارتی داشته باشد و بعضی عناصر نمادین و فضاهای متداول معماری مساجد را نیز شاخص تر نماید. در این خصوص می توان به طراحی حجم و نمای بیرونی و داخل شبستان، محراب و مناره ها و ورودی اصلی و نمای حیاط مرکزی اشاره کرد.

در جداره بیرونی فضاهای آموزشی و حیاط مرکزی از رواق هایی استفاده شده است که دسترسی به فضاها را میسر می سازند، ضمن اینکه در راستای رعایت مسائل اقلیمی و ایجاد سایه و مانعی برای تابش مستقیم به درون فضاها کاربرد دارند. در رواقهای پیرامون حیاط مرکزی با ایجاد سکوهایی برای نشستن، مکانی برای استراحت و گفتگو و تعامل نیز ایجاد شده است.

در ادامه دکتراحمدرضا کلانتری به نکات حائز اهمیتی که در طراحی بنا مد نظر بوده اشاره داشته و افزودند: از جمله نکات در طراحی حجمی، نماسازی و فضاسازی مجموعه؛ رعایت اصل سلسله مراتب است که جدای از بحث سلسله مراتب عملکردی، اشاره ای انتزاعی به مراحل رشد و تکامل و رسیدن به اوج معنوی دارد. این سلسله مراتب فضایی را در نحوه گذر از فضای چارطاقی ورودی به حیاط ورودی و گذر از فضای واسط به حیاط مرکزی و سپس گذر از ایوان ورودی به درون شبستان می توان مشاهده نمود. همین اصل را می توان در طراحی حجمی مناره ها، شبستان و گنبد بر فراز آن، نمای حیاط ها و ... ملاحظه کرد.

با توجه به استفاده از نقوش آجری دزفول در طراحی و ساخت این مجموعه، احمدرضا کلانتری به خبرنگار صبح ملت بیان داشتند:  از آنجا که آجر عنصری اصلی از ساختار معماری سنتی ایران است و ضمن سازگاری با شرایط اقلیمی منطقه، قابلیت های منحصر به فردی برای تزئینات معماری دارد، از آن به عنوان مصالح اصلی پوششی و زینت بخش نما استفاده شده است. پیشینه تاریخی اوج و گسترش هنر زیبای آجرکاری در ایران به دوره سلجوقی در قرن پنجم هجری باز می گردد و پس از آن در قرون اخیر شاهد کاربرد و گسترش هنر آجرکاری زیبا و شگفت "خوون چینی" در منطقه جنوب ایران؛ به خصوص در شهرهای دزفول و شوشتر هستیم.

دکتر احمدرضا کلانتری هدف خود را ازشیوه ی بکار گیری معماری منطقه جنوب ایران بویژه دزفول و هنر نقوش آجری آن  این گونه بیان داشتند که:  با هدف کوششی در جهت ادامه راه معماری سنتی ایرانی و بهره گیری از تجارب پیشینیان در قالبی نوین، در طراحی حجمی و کالبدی این مجموعه، ضمن استفاده از معماری بومی و تاریخی بوشهر به این دو شیوه آجرکاری معماری دوره سلجوقی و منطقه جنوب ایران، بویژه دزفول نگاه ویژه ای وجود داشته است. در این راستا از هنر نقوش آجری و خوون چینی دزفول در نماهای ایوان اصلی، حیاط مرکزی، شبستان، سالن اجتماعات و ... بهره برده شده است.

از کاشی فیروزه ای نیز به میزان حداقلی و با هدف القای کاربری فرهنگی و مذهبی به بنا و شاخص نمودن بخش های مهمی چون کتیبه ها و گنبد و مناره استفاده شده است. بدین سان گنبد مسجد همچون نگین مجموعه و گنبدهای روی گلدسته ها همچون نگینی بر روی مناره ها به نظر می رسند.

این مسجد دارای نمای بسیار زیبا، گنبد، مناره ها و محراب خیره کننده ای است. احمدرضا کلانتری با اشاره به این که گنبد مسجد به صورت دو پوسته بوده و قطر بیرونی آن 19 متر و ارتفاع آن 39 متر است ، گفتند: مناره ها  به ارتفاع 44 متر در طرفین شبستان قرار دارند. حجم محراب نیز به صورت دو پوسته بوده و پوسته بیرونی با فاصله از حجم شبستان قرار دارد. ایده اصلی در طراحی حجم محراب شبستان، اشاره به سوره نور بوده است. به همین منظور و با هدف ورود نور به درون محراب و برای اینکه نور طبیعی روز بصورت غیر مستقیم و انعکاسی وارد شبستان شود، حجم محراب بصورت دو پوسته طراحی و اجرا شده است. نور طبیعی روز پس از برخورد با نمای خارجی شبستان به دیواره داخلی پوسته بیرونی محراب منعکس شده و از میان پنجره های مشبک گچ بری شده محراب به درون شبستان راه می یابد. در شب عکس این اتفاق رخ می دهد و نور از داخل شبستان به بیرون منعکس و هاله ای از نور روی دیواره شبستان و حجم محراب بازتابیده می شود.

از دیگرمواردی که این مجموعه را چشمگیر کرده است نور پردازی آن در شب است. طراح و مهندس معماراین مجموعه مذهبی، فرهنگی در این خصوص گفتند:  از موارد دیگری که در طراحی مد نظر قرار داشت، چگونگی نورپردازی و تامین نور محیط در شب و عدم رویت منایع نوری در فضای ایوان و حیاط مرکزی بود. به همین منظور حجم و نمای ایوان اصلی و حیاط مرکزی به گونه ای طراحی شده اند تا امکان استفاده از نور انعکاسی را فراهم نمایند. به عنوان مثال در نمای طبقه فوقانی حیاط مرکزی، ایوانچه هایی با گچ بری ساده ایجاد شده اند که در شب، نقش بازتاباننده نور و روشن کننده فضای حیاط را ایفا می کنند.

احمدرضا کلانتری در پایان ذکر یک نکته ی نگران کننده را ضروری دانستند و آن این که متاسفانه در سالهای اخیر و احتمالا به دور از چشم مسئولین و کارشناسان؛ تخریب ها و دخالت ها ی ناصواب و بعضا نامناسبی در قسمتهای مختلفی از بنا صورت گرفته است که به کاربری و معماری بنا و جزییات آن آسیب های بسیاری را وارد کرده است و جبران این خسارات توجه و همت بالای مسئولین دلسوز را طلب می کند.

دکتر کلانتری آنگاه با ذکر نام افرادی که در ساخت این مجموعه نقش اساسی را بر عهده داشته اند گفت: نمی توان زحمات تک تک افرادی که در ساخت این بنای ماندگار نقش داشته اند را نادیده گرفت والبته کمترین قدردانی، ذکر نام آنهاست.

مدیران اجرایی : اقای مهندس غلامرضا کیوانی و آقای مهندس احمد اژدری

مدیران پروژه:  مهندس الیاس طقیانی، مهندس منوچهر کیانپور

مجری: شرکت کنگره با مدیریت مهندس بهرام منصوری دارا

سرپرست پروژه:  مهندس علیرضا اسدی ساروی

گچبری سنتی:  استاد مرتضی مطیفی فرد

کارهای چوبی:  استاد ایرج مفتخری و مرحوم استاد جواد شفائی

نقوش آجری: استاد احمدعلی شعبانی و استاد خدابخش سوری

حجاری:  استاد مجتبی فصیحی و همکاران

کاشی هفت رنگ: استاد عباس مقدم، استاد محمود ستاری و علی ستاری

خطاطی:  استاد احد ترابی

گزارش : مریم مفتوح / صبح ملت

12 فروردین1400