بزرگنمایی:

یعقوب لیث صفار و محل دفن او

تحقیق و پژوهش : محمد حسین حکمت فر

در دوازده کیلومتری شرق دزفول و در حوالی روستای اسلام آباد (شاه آباد سابق) جایگاه و مکان شهر باستانی جندی شاپور قرار دارد که اکنون جز چند تپه خاک، اثری از شهر نمایان نیست و در یک کیلومتری شمال جندی شاپور بارگاهی است منسوب به شاه ابوالقاسم که مدت هاست عده ای به اشتباه و بر اساس تحقیقات نا تمام و برداشت های گروهی از توریست های غربی، محل دفن یعقوب لیث صفار معرفی گردیده است.

بر اساس تحقیقات انجام شده ، شیخ ابوالقاسم بن رمضان معروف به شاه ابوالقاسم که از علما و عرفای عالیقدر قرن چهارم و افتخار نسبت به ساحت اقدس حضرت موسی بن جعفر(ع) را دارد، حدود یک قرن بعد از یعقوب لیث در این مکان می زیسته است.

و لذا با تحقیق و تفحص به نظر می رسد یعقوب لیث که در تاریخ چهاردهم شوال 265 هجری قمری وفات یافته، در مسیر گذرگاهی در شهر جندی شاپور مدفون می باشد.

یعقوب پسر لیث صفاری در یکی از روستاهای کوچک نزدیک «زرنج» به نام قرنین متولد شد. پدرش لیث ،رویگری  ساده بود. اما در خانواده او یک سنت خانوادگی بود که جنبه ی تفاخر به آنان می بخشید. و آن این بود که به روایت آباء و اجداد این خانواده، خود را از نسل شاهزادگان ساسانی می دانستند و نسب نامه ای برای خود داشتند.

 بدین ترتیب که یعقوب پسر لیث است و او پسر هرمز و او پسر انوشیروان بوده و به همین ترتیب سلسله نسب خود را به طهمورث دیوبند از سلاطین پیشدادی می رسانیدند.( این نسب نامه جای تردید دارد. زیرا یعقوب پیش از رسیدن به شهرت، کسی او را نمی شناخته و نسبش بر همه مجهول بوده است.)

یعقوب به پیروی از پدر به شغل رویگری پرداخت. چون جوانمرد و از گروه عیاران بود، گروهی به ویژه جوانان برومند و چابک دور او جمع آمدند. و چون یعقوب طبعی بخشنده داشت، هر چه به دست می آورد، با عیاران قسمت  می کرد. اما طبع بلند و هوش سرشارش مانع از این بود که بدین شغل حقیر ،روزگار بگذراند. ناچار از رویگری روی به عیاری نهاد و از ثروتمندان هر شهر برای مخارج عیاران باج و خراج می گرفت. و در این راه طریق انصاف و مروت را رعایت می کرد. زیرا یعقوب مسلمان و مذهب تشیع داشت.

یعقوب در سال 232 هجری قمری با یارانش به خدمت صالح بن نصیر پیوست و صالح سرهنگی سپاه خویش بدو داد و این آغاز اهمیت و اعتبار یعقوب بود.

 در سال 247 ه.ق از طرف مردم سیستان به امارت منصوب و در سال 253 ه.ق هرات را که به منزله ی دروازه خراسان بود، از آل طاهر گرفت. و در سال 255 ه.ق به حکومت فارس و کرمان رسید. و از این تاریخ به بعد نام او را در خطبه وارد نمودند.

 در سال 256 ه.ق کابل را فتح کرد و آن را از دست بودائیان خارج ساخت. و بسیاری از بتخانه های آنان را ویران کرد.

در سال 259 ه.ق با فتح نیشاپورسلسله ی طاهریان را منقرض کرد و پس از فتح نیشابور، گرگان و طبرستان را ضمیمه قلمرو خویش ساخت. سپس عازم اهواز شد و آن شهر را نیز گشود. آنگاه راهی جندی شاپور گردید و آن شهر را مرکز دولت خود قرار داد.

و برای نخستین بار بعد از اسلام و تسلط عرب بر ایران، دولتی مقتدر بر اساس استقلال ملی بنیان نهاد و دست خلیفه و عمال او را از جنوب و شمال و مشرق ایران کوتاه کرد. در سال 262 ه.ق عازم بغداد و جنگ با خلیفه شد.

بین بغداد و مداین جنگی بین سپاه او و لشکر خلیفه واقع شد که به شکست یعقوب منجر گردید.

ولی یعقوب از پای ننشست و به تهیه ی سپاه پرداخت. خلیفه که از جانب او بیمناک بود، سفیری نزد او فرستاد.

سفیر هنگامی به جندی شاپور رسید که یعقوب به مرض قولنج دچار شده بود و حال او رو به وخامت می رفت و با خواندن نامه خلیفه گفت: به خلیفه بگو که من رویگر زاده ام و از پدرم رویگری آموخته ام. این دستگاه که می بینی از عیاری و شیرمردی به دست آمده، نه از میراث  پدر. از پای ننشینم تا بر تو پیروز شوم والا مر این نان و جو و پیاز(اشاره به طبقی که قبلاً حاضر شده بود) کافی است. اگر مُردم که خلیفه از آسیب من آسوده شده است و اگر از بستر بیماری برخاستم ، میان من و خلیفه این شمشیر است .

 سرانجام یعقوب به همان مرض قولنج در خوزستان در گذشت و جسد او را به جندی شاپور مرکز امارت او انتقال و در گذرگاهی زیر زمینی در مرکز شهر جندی شاپور در حدود یک کیلومتری جنوب بقعه شاه ابوالقاسم به خاک سپردند.

گزارش : مریم مفتوح