بزرگنمایی:

دکتر داودرضا کاظمی دبیر انجمن نقد ادبی خوزستان: انواع قالبهای شعری، ظرف های دربرگیرنده متنند، شعر امروز- صرف نظر از قالب- باید کلیتی واحد و منسجم داشته باشد. کلیتی که در آن همه اجزا به هدف یا اهدافی مشترک میاندیشند. انسجامی که برآمده از اتحاد فضا و پیوستگی اجزا در همه وجوه زبانی شعر است.

به گزارش صبح ملت نیوز : نشست های شعرخوانی و نقد آثار در انجمن نقد ادبی خوزستان در ششمین سال فعالیت این انجمن به خاطر شرایط کرونایی همچنان به صورت مجازی برگزار می گردد. سیصد و نوزدهمین نشست این انجمن عصر یکشنبه 23 آبان 1400 برگزار شد که در این نشست شاعران آثار خود را ارائه کرده و منتقدان انجمن درباره آن به بحث و بررسی پرداختند. تعداد اعضای گروه مجازی انجمن نقد ادبی خوزستان در این نشست 197 نفر بود که از میان آنها شاعران و منتقدانی چون: دکتر داوودرضا کاظمی، عزت الله کیانی،عبدالرضا فاطمی، علیرضا سلیقه زاده، حجت صالحین،فاطمه مقدم، الهام صفوی و احمد تمیمی به ارائه اثر یا نقد سروده های شاعران همگروه پرداختند. برخی سروده ها و نقدهای صورت گرفته در این نشست به شرح ذیل هستند.

سروده اول:
در شرق بصره
چشم انتظارتان بودم ،
باران آمد و بس
... ، بی تو
در تلاطم شط انتحار

ببر مرا
به نبض جنگ
به غواصان دل تنگ
به اروند ، به « کربلای چهار »
به ساحل « ام الرصاص »
در پنهان ترین
خاطرات
بی فرمانده از اشک های
« ایذایی » ...،

من هنوز
در نقطه ی رهایی خروش اروند
به دیدار تان مشتاقم
در غریبانه ترین
آغوش خویش ،
که جهان میان هق هقِ ،
جسمیتمان ، تقسیم داشت

من مشتاقم به زنده ماندن
که در هیچ محال ممکن
چون « میلاد »
اگر گور در گورهای دیگر
فرو ریزد
قلبم از غیابت
غافل نخواهد شد ،
ای غواص پیر

ع.فاطمی

احمد تمیمی این کار را دارای مختصات بیشتر کارهای فاطمی دانست. به نظر او اگرچه بیان حماسی در این کار متناسب محتواست اما عملا رویکردها چه در زبان و چه در تصویرسازی کار را به سمت یک متن ادبی می برد که زیبا هم هست.
دکتر داودرضا کاظمی نیز این شعر را این گونه نقد کرد: این سروده از محتوایی ارزشمند و احساس و عاطفه ای مناسب برخوردار است. همچنین بیشتر اشارت های آمده در آن از همدستی و همبستگی لازم برخوردار است. صراحت و محتوا اندیشی متن را خطابه مانند کرده است. اشارت های سراست و مستقیمی چون: «به اروند ، به کربلای چهار، به ساحل ام الرصاص»، بر صراحت متن افزوده اند. مابقی عناصر شعری- از جمله تصاویر- با همین صراحتند اگرچه توأمان با وصف هایی اغلب حس برانگیز ارائه میشوند و این به تنهایی کافی نیست، خیال انگیزی بیشتری لازم است تا این دست از تصاویر و وصف ها به شعریت و ادبیت برسند

❇️❇️❇️❇️❇️
سه کار کوتاه

پرسشم من
آیا مرگ جوابم خواهد کرد؟
احمد_تمیمی

پرسید
مرا بیشتر دوست داری
یا لب هایم؟
و من فکر می کنم اوست که می پرسد
یا لب هایش؟
احمد_تمیمی

بوسیدمش
بوسیدن بلد نبود
دریا هر که را دوست بدارد
غرق می کند
احمد_تمیمی

دکتر داودرضا کاظمی در نقد این سروده ها ضمن تمجید از سروده اول، دو سروده بعدی را ضعیف تر دانست و افزود: کوتاه سروده یعنی مجالی اندک، ظرفی کوچک و زمانی کوتاه، بدیهی است که در چنین فضایی شاعر نمی تواند همه تمهیدات ادبی را به کار گیرد. اما آنچه مسلم است این است که حتی در یک کار کوتاه هم شاعر میبایست تلاش کند تا دست کم یک یا چند ویژگی از ویژگی های مهم بوطیقایی، زبانی، بلاغی و زیبایی شناسانه شعر را برجسته کرده و کوتاه سروده خویش را بدان بیاراید. این سه کوتاه سروده از مهندس احمد تمیمی نشان می دهد که ایشان تا حدودی به این امر توجه داشته است. در کوتاه سروده اول ایشان که بسیار اندیشه مند آغاز شده، جلوه های زبانی هم حضور دارد. تمیمی از یک سو ماهیت وجودی انسان را در پرسش و پرسشگری خلاصه کرده که این مدعا تعبیر ها و تاویل های بسیاری دارد و از منظر اندیشگانی (بخوانید فلسفی) غنی است (این مجمل شرحی دارد که مجالش در اینجا نیست)، و از سوی دیگر با کاربرد کنایه «جواب کردن کسی» در معنای پاسخ رد دادن و ایجاد ناامیدی کردن، یک بحث چالشی دوسویه را با «مرگ» آغاز کرده و به انجام رسانده است. در این بازی دو سویه با مفهوم مرگ موارد ذیل و ای بسا موارد دیگری (مانند گلگشت در استعاره های مفهومی، نام نگاشت ها، نگاشت ها و تناظر هایی برای مرگ) نیز هم استنباط می شود:
1. مرگ پاسخ اصلی و شاید تنها پاسخ برای همه پرسش هاست (با توجه به متن کوتاه سروده یعنی سطر پیشین).
2. مرگ پزشک است، درمان است، داروست (بر اساس بینامتنیت و تکثر معنایی عبارت، «دکتر جواب کرده ها» عبارت مشهوری است حتی در ادبیات عامه و جالب اینجاست که شفا (ش َ) یعنی مرگ و شفا (ش ِ) یعنی تندرستی و چنانکه می دانیم ابن سینا (پور سینا) که هم پزشک بود هم فیلسوف، کتابی دارد به نام شفا (مرگ) که کتابی فلسفی است).
اما تمیمی در آغاز سطر دوم، قید پرسش «آیا» را هوشمندانه آورده است. فراموش نکنیم که ما از مرگ هیچ چیزی نمی دانیم. تنها حدس هایی میزنیم مانند: «مرگ پایان کبوتر نیست/... مرگ در ذات شب دهکده از صبح سخن میگوید»- از سهراب- و ...؛ به هر روی کوتاه سروده اول با اینکه از چند واژه تشکیل شده اما گفتنی های بسیاری دارد.
حجت صالحین دو سروده اول کوتاه تمیمی را پرسشی فلسفی دانست که اولی با مضمون مرگ و دومی محتوای عاشقانه دارد و سروده سوم با دو تاویل عاشقانه که دریا در دو معنا خود را نشان می دهد که زیبایی و شگفتی را با زبانی ساده به مخاطب ارائه می کند که در تبحر خاص این شاعر می باشد

❇️❇️❇️❇️
سروده سوم:
آغاز
از گریه ها ی من بود
در بعد از ظهری نمناک
روییده در روانی خسته

خودم را گم کرده ام
در منتهی الیه باران
با پوستینی نقره ای
و دامنی پر از انار

در تقاطع کدام آغوش
خودت را جا گذاشته ای؟!
فاطمه مقدم

دکتر داودرضا کاظمی در نقد این سروده به وصف های کم رمق و تصاویر پراکنده آن اشاره کرد. وی افزود: «خودم را گم کرده ام/ در منتهی الیه باران/ با پوستینی نقره ای/ و دامنی پر از انار» این بخش از شعر که حسب حال شاعر است، زبانی آهنگین، تخیلی چشمگیر و عاطفه ای سرشار دارد. اجزای متن نزدیک به هم گزینش شده اند و حرکت شعر به سمت طبیعت گرایی است و در نتیجه انسجام فرمی خوبی پدید آمده است. مابقی شعر این گونه نیست. شاعر خود بازبینی و بازسرایی کند. وصف ها کم رمق و تصاویر پراکنده است. انواع قالبهای شعری، ظرف های دربرگیرنده متنند، شعر امروز- صرف نظر از قالب- باید کلیتی واحد و منسجم داشته باشد. کلیتی که در آن همه اجزا به هدف یا اهدافی مشترک می اندیشند. انسجامی که برآمده از اتحاد فضا و پیوستگی اجزا در همه وجوه زبانی شعر است.
احمد تمیمی نوشت: ((در بند اول این سروده با عبارتی گزارش گونه روبرو هستیم، اگرچه اشاره ای به تولد انسان دارد اما اتفاق شاعرانه ای ندارد. در بند دوم اما شاعر با نمادپردازی، سعی دارد مقصود خود را بیان کند اگرچه به نظر می رسد اشارت ها کمی شخصی است.)) ؛ دیگر شاعر و منتقد این نشست، حجت صالحین، عقیده داشت شعر از بند دوم آغاز می شود

❇️❇️❇️❇️
سروده چهارم:
به حضور زعفرانی صبح
صحبت لیوان ها
گل می انداخت
غرق در سماعِ سماور
قوری گل قرمزی
هِجّی می شد
حالا
چه کسی زبان این ماگ را می فهمد
اِسپِرسو
لاتِه
کاپوچینو
این عصر خسته
چای قند پهلو می خواهد
علی سلیقه زاده

دکتر داودرضا کاظمی با اشاره به این نکته که حضور و ارتباط با اشیاء پیرامون و دم دستی در یک شعر اتفاق خوشایندی است اضافه کرد: یکی از معانی و رویکردهای شعر امروز همین است که شاعراز جزئی ترین، بدیهی ترین و ساده ترین اتفاقات پیرامون خویش به راحتی عبور نکند، آنها را دیده و پایشان را به شعر بکشاند. دکتر سلیقه زاده در این راستا خوب قدم برداشته است اما چنانکه می بینیم در وصف احوال ابژه ها به گونه ای عمل کرده که در نهایت فضاسازی ها اغلب ذهنی میشود و این ذهنیت گرایی تا حدودی آزاردهنده می نماید. «سماعِ سماور»، «هِجّی شدن قوری گل قرمزی» و ...؛ اما اگر همه ی اینها را مقدمهای بدانیم تا شاعر برسد به این سطر که میگوید: «این عصر خسته/ چای قند پهلو می خواهد»، پذیرفتنش آسانتر میشود اگرچه هنوز شعر ناتمام میماند چراکه منظور شاعر از «چای قند پهلو» آنچنانکه باید تبیین نشده است.
عزت الله کیانی این گونه به نقد سروده پرداخت: زعفران خیلی بجا آمده چون تناسب دارد با سرخی مشرق پیش از طلوع خورشید، صحبت لیوان ها که گل می کند... و سپس گل قرمز قوری.
به کار بردن سماع سماور هم از نظر آوایی مفید واقع شده و هم از این نظر که سماور انگار گوش سپرده است به همصحبتی لیوان ها که شنوایی را از سماع به یاد می آورد و جوشیدن آب هم وجد و سرور و پایکوبی را. ولی هجی شدن و هجی کردن جایش این جا نبود. بعد از آن صبح دل انگیز و موسیقی لیوان و سماور، و وجود چای زعفران، چه وقت مدرسه و بحث کشف کشاف است، بنا به گفته ی حافظ.
در فراز دوم واژه ی ماگ مانند یک وصله ی ناجور است که نه با واژه های دیگر شعر از نظر ظاهر و نوشتاری جناس دارد و نه از لحاظ آوایی و نه بجز اینکه ظرفی باشد برای نوشیدن، معنایی دیگر دارد که با مضمون شعر تناسب داشته باشد، و ماگ، چون در قد و اندازه های لیوان و بزرگتر یا کوچک تر از آن هم موجود است شاعر می توانست لیوان یا فنجان بکار ببرد
مثلا: چه کسانی زبان فنجان را می دانند
شاید دلیل آوردن ماگ، سه واژه ی خارجی اِسپِرسو، لاتِه و کاپوچینو باشد که شاعر، همچنان که به ماگ، تشخصی هم به آنها داده است و جایگزینی برایشان نداریم ولی برای ماگ که داریم، اگر تا این حد دنبال ضرورت های این چنینی باشیم باید برای آن کسی که از این نوشیدنی ها استفاده می کند هم نام مستر باگ را به کار ببریم. و آخر هم کمی بهتر می شد اگر به جای "می خواهد" ، "می چسبد" می آمد
فراز ابتدایی شعر موسیقی کم رنگی دارد ولی در فراز دوم انگار سعی شده با استفاده از واژه های اسپرسو، کاپوچینو و قند پهلو پررنگ ترش کند که هماهنگی چندانی ایجاد نشده.

❇️❇️❇️❇️❇️
سروده پنجم:
در غزل شور ما شدن پیداست
بی تو این شعر در جهان تنهاست
شور یعنی دو چشم شیرینت،
بین این انقلاب ها دریاست
انقلاب سیاه و سرخ و زرد
اتحاد تمام آدم هاست
با تو در نقشه های جغرافی
در پی مرز بودنم رویاست
گفته بودم که در پناهت عشق
در جهان شور ما شدن پیداست
الهام صفوی

دکتر داودرضا کاظمی با اشاره به اینکه وزن و قافیه و ردیف در این غزل به خوبی رعایت شده، اعتقاد داشت پراکندگی در محتوا و تصاویر به کار رفته و مضامین دیده می شود و این مسأله فرم درونی غزل را با چالش و کاستی مواجه کرده است. این دانش آموخته دکترای ادبیات فارسی افزود: میان دو مصرع از یک بیت نیز گاها فاصله هایی دیده می شود. برخی از ابیات از منظره اندیشگانی و منطقی سست و نادرستند، به عنوان مثال در بیت سوم هر معنایی را که از «سیاه و سرخ و زرد» در نظر بگیریم- قاره، نژاد، قوم و حتی رنگ- باز هم پیوستن این سه بدون حضور دیگران به اتحاد نمیانجامد و در نتیجه مصرع دوم ناقض مصرع اول است.
عزت الله کیانی نیز به پراکندگی تصاویر اشاره کرد و نوشت: (( غزل از نظر وزن، قافیه و کلا ساخت بیرونی به قاعده است. ولی پراکندگی های معنایی هم دارد که من نتوانستم ارتباطی بین آن ها پیدا کنم:
واژه ی شور، در مصرع اول به معنی ذوق، وجد و هیجان به کار رفته و ارتباطی با معانی دیگرش ندارد و انگار شاعر خواسته است از علاقه به وحدت و یکی شدن بگوید البته در غزل، و باید منظورشان همین غزل باشد چون در مصرع دوم گفته این شعر. و البته از تنهایی شعر در جهان نمی شود برداشت واضحی داشت و در بیت دوم که می گوید شور یعنی... مخاطب فکر می کند که توضیحی است برای "شور" که در مصرع اول آمده است، ولی چنین نیست.
در بیت دوم می گوید "بین این انقلاب ها دریاست" که معلوم نیست از چه دریایی می گوید. و در بیت بعد می گوید انقلاب سیاه و سرخ و زرد که منظورشان همه ی مردم جهان است با هر رنگ پوستی و یک جور انقلاب جهانی اما معلوم نیست که آیا صرفا علیه تبعیض نژادی باید باشد یا موارد دیگری را هم شامل می شود. و در حالی که این انقلاب، وحدت آدم ها را در جهان می خواهد، در بیت بعد، شاعر رؤیای در پی مرز بودن را دارد که مایه ی پراکندگی است.))

❇️❇️❇️❇️❇️
سروده ششم:
نزدیک تر می آورد
سرما را
دور این محفل
به وقت دم کرده
پیشخوان
لبریز می شود
از حرف هام
متن پا پیش می گذارد و
نقطه ها می بُرند
از کلمات
در اینجا دیگر نیست
بوسه به پیوست فنجان
در التماس است
نامه ی افتاده
به پای میز
پس کجاست
نامی که رفت از کافه
از دفترم

حالا روز
شکسته می شود
شکسته
شاخ و برگ نیمکت
شکسته
شکسته
سطر سطر شعرم
می شکنم
زمستان تا زانو بالا کشیده باشد
کودکی چشم هام می لرزد
چند داستان بیات می خوانم
با ضمیمه ی تلخ
مزه ی رفتن
از یادم نمی رود

حجت_صالحین

دکتر کاظمی اعتقاد داشت فراز اول این سروده ابهام ساختاری دارد. در بند دوم پا پیش کشیدن متن، تکنیک مورد علاقه حجت صالحین ( فاصله گذاری برشتی) متن را برجسته کرده است.همچنین ایشان به استفاده از تکنیک تدوین مونتاژ موازی که در سینما استفاده می شود و در این شعر نیز کاربرد داشته است اشاره کرد. شعر با ابهام ساختاری شروع می شود اما بعد رمزگشایی می شود اما در نهایت شعر چیزی جز حسب حالی شاعرانه را به مخاطب منتقل نمی کند.
احمد تمیمی نوشت: ((شاعر امروز می تواند از همه چیز شعر بسازد و همه اشیاء را شاعرانه در متن وارد کند و به تعبیر هوسرل شعور خود را در محیط اطراف رسوخ دهد و کشف های شاعرانه داشته باشد. صالحین در این متن یک پیش خوان را بهانه نوشتن شعر نوشته است. شباهت هایی به کارهای استاد یدالله رویایی در این کار می بینم و تکنیک در این سروده برجسته است. به نظرم شروع شعر می تواند زیباتر رقم بخورد و با عینیت بخشیدن به سرما کار را ملموس تر کند))