بزرگنمایی:

خالی ماندن یک میلیون و 200 هزار صندلی خالی دانشگاه ها چه ارتباطی با افزایش آمار دانش آموختگان بیکار دارد؟ 
 
شانزدهمین روز آذر امسال هم در برخی دانشگاه‎ها در حالی گرامی داشته  می‎شود که تعداد صندلی‎های خالی دانشگاه بیشتر از قبل شده است؛ صندلی‎هایی که به گفته معاون وزیر علوم، تعدادشان به یک میلیون و 200 هزار رسیده است.

طبق گزارش وزارت علوم، با برگزاری کنکور1400 و ثبت‎نام پذیرفته‎شدگان، آمار دانشجویان کشور به سه‎میلیون و 200هزار دانشجو رسید و البته تعداد صندلی‎های خالی هم یک‎میلیون و 200هزار صندلی شد. بدون تردید بخشی از این اتفاق ناشی از هرم جمعیتی و کم‎شدن متقاضیان ورود به دانشگاه است؛ اتفاقی که سبب شده ظرفیت عجیب و غریب ایجادشده در دانشگاه‎ها طی دو دهه اخیر، برای ورود دهه شصتی‎ها به دانشگاه، حالا دیگر مشتری دهه هشتادی نداشته باشد. اما این ماجرا ابعاد دیگری هم دارد.

رشد محسوس انتخاب رشته نکرده ها

نگاهی به آمار سازمان سنجش نشان می‎دهد طی یک دهه اخیر، تعداد دانش‎آموزانی که با وجود مجازشدن، از انتخاب رشته در کنکور خودداری کردند، کاملا روند افزایشی داشته است. در حالی که در سال 90، فقط 26.6 درصد از رتبه‎های مجاز به انتخاب رشته از این کار صرف‎نظر کرده بودند؛ در 10 سال گذشته، این عدد روند افزایشی را طی کرده و در سال 95 به 35.7 درصد و در کنکور 1400 به 52 درصد کل داوطلبان رسیده است.

مهاجرت دانشجویی افزایش یافته است؟

شاید این تصور وجود داشته باشد که ادامه تحصیل در خارج از کشور، دلیل برخی دانشجویان برای خودداری از انتخاب رشته باشد؛ اما گزارش‎های رسمی این فرضیه را رد می‎کند. طبق گزارش رصدخانه مهاجرت ایران، اگرچه تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور از سال 2000 تا 2018، حدود 3.2 برابر شده اما تغییرات آن از سال 2011 تا 2018 بسیار ناچیز بوده و در همان حدود 50 تا 56 هزار باقی مانده است. این یعنی طی یک دهه اخیر تغییر خاصی در این حوزه نداشته‎ایم، که البته قطعا افزایش هزینه‎های اقتصادی برای مهاجرت دانشجویی هم در آن بی‎تاثیر نبوده است.

نرخ بیکاری کشور در یک دهه اخیر

گمانه دیگر این است که خودداری دانشجویان از انتخاب رشته در دانشگاه، به افزایش محسوس جمعیت بیکاران منجر شده باشد؛ اما گزارش‎های رسمی مرکز آمار هم چنین چیزی را تایید نمی‎کند. طبق این گزارش، نرخ بیکاری در کشور در سال 90، عدد 12.3 درصد را نشان می‎دهد که با فراز و نشیب اندکی طی یک دهه همراه بود و در سال‎های اخیر با در پیش گرفتن روند نزولی به عدد 9.6 درصد در سال 99 رسیده است.

بزرگ ترین ضد تبلیغ: 40 درصد بیکاران، تحصیلات دانشگاهی دارند

 البته یک نکته مهم این است که طی این سال‎ها، درصد تحصیل‎کرده‎های بیکار بیشتر شده و همین اتفاق به‎تنهایی می‎تواند بزرگ‎ترین ضدتبلیغ برای تحصیل در دانشگاه‎ها باشد. طبق گزارش مرکز آمار، 924 هزار و 394 نفر از جمعیت فارغ‌التحصیلان کشور یعنی 40 درصد از کل بیکاران، افراد دارای تحصیلات دانشگاهی بودند. تلخ‌تر این‎که طبق گزارش وزارت علوم، در برخی از مناطق ده‎‎گانه پژوهش و فناوری کشور(استان‎های گلستان، گیلان و مازندران)، میزان بیکاری دانش‎آموختگان دانشگاه‎ها به 66 درصد هم رسیده و در بهترین منطقه(استان‎های البرز و تهران)، نیز باز هم 39 درصد بیکاری دانش‎آموختگان ثبت شده است.

کارشناسان چه می گویند؟

تاکنون اظهارنظرهای مختلفی درباره چرایی ‎رغبت نداشتن  برخی دانش‌آموزان به انتخاب رشته دانشگاهی مطرح شده است و تحلیل‎های مختلفی دراین‎باره وجود دارد، از جمله:

* تعداد بیکاران دارای مدرک دانشگاهی افزایش یافته است و این باعث بی‎انگیزگی دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه می‎شود.

* با افزایش سالانه ظرفیت پذیرش بدون کنکور در برخی رشته‎ها و دانشگاه‎ها، برخی دانش‎آموزان ترجیح می‎دهند این شیوه تحصیل را انتخاب کنند.

* بسیاری از رشته‎های دانشگاهی، بازدهی اقتصادی و زمینه ورود به بازار کار را ندارند و به همین دلیل استقبالی از این رشته‎ها نمی‎شود.

* بخش اندکی از دانش‎آموزان امکان تحصیل در رشته‎های خوب دوره روزانه را دارند و باقی باید در دانشگاه‎های پولی درس بخوانند که توان مالی آن را ندارند.

وزیر علوم: دانشگاه‎های مهارتی را توسعه می دهیم

 دکتر «محمدعلی زلفی‎گل» وزیر علوم، تحقیقات و فناوری هم این موضوع را تایید کرده و گفته است: باید به سمتی حرکت کنیم که اشتغال فارغ‎التحصیلان دانشگاهی رونق پیدا کند و در همین راستا دانشگاه‎های مهارتی نظیر علمی کاربردی و فنی‎حرفه‎ای را توسعه خواهیم داد تا افراد بلافاصله پس از فارغ‎التحصیلی بتوانند وارد بازار کار شوند.
 
معاون آموزش وزارت علوم در گفت و گو با خراسان مطرح کرد: 

4 راهکار برای پوست اندازی آموزش عالی 
  
دکتر «علی خاکی صدیق» معاون آموزش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز ارتباط مستقیم تحصیلات دانشگاهی با اشتغال و کسب درآمد را یکی از مهم‎ترین دلایل وضعیت موجود می‎داند و در کنار آن به دلایلی همچون جذاب نبودن برخی رشته‎ها برای دانش‎آموزان، گسترش بیش از حد موسسات آموزش عالی در سال‎های اخیر و ارتباط ضعیف صنعت و بازار با دانشگاه اشاره می‎کند. وی به راهکارهای عبور از این وضعیت هم اشاره می‎کند:

 1. سامان‎دهی مراکز آموزش عالی باید با قدرت اجرا و طرح‎هایی مانند کاهش ظرفیت و تجمیع برخی موسسات  عملیاتی شود. خوشبختانه شورای گسترش آموزش عالی و شورای عالی انقلاب فرهنگی با این تصمیم همراهی می‎کنند اما متاسفانه همچنان برخی مقامات محلی و نمایندگان مجلس نه تنها با این طرح همراهی نمی‌کنند، بلکه حتی به دنبال افزایش این ظرفیت‌ها هستند چرا که می‎توانند این کار را به عنوان یک اقدام مثبت در کارنامه عملکرد خود ثبت کنند. درخواست ما این است که اجازه بدهند این بازبینی انجام شود.

 2. راهکار دوم بازنگری در رشته‌های دانشگاهی و سرفصل‎های دروس دانشجویان است که اجرایی شده و بسیاری از دروس در دست بازنگری است. یکی از پارامترهای مهم در این بازنگری، وضعیت بازار شغلی هر رشته و پیش‎بینی دوره‎های مهارت‌افزایی فنی و حرفه‎ای و علمی کاربردی برای ارتقای قابلیت‎های اشتغال‎زایی آن‎هاست.

 3. سومین راهکار مهم، مربوط به خارج از دانشگاه و نیاز به تحول در حوزه صنعت است. اگر صنعت ما رونق پیدا کند، تولید داخلی حمایت شود و رقابت در عرصه صادرات جدی‌تر دنبال شود، دیگر امکان پیشبرد برنامه‎ها به شیوه سنتی وجود ندارد و استفاده از توان متخصصان دانشگاهی الزام‎آور می‎شود که با این اتفاق، جذب تحصیل‎کرده‎ها افزایش خواهد یافت.

 4. یک نیاز مهم دیگر، تعامل بیشتر دانشگاه با صنعت و بازار است. ما معتقدیم همه وزارتخانه ‎ها و سازمان‎ها باید موظف شوند نیازهای کشور در حوزه کاری خودشان را به دانشگاه‎ها اعلام کنند تا راهکاری علمی برای حل آن‎ها مشخص شود. طبیعی است که اطلاعات دانشگاهیان از نیازهای روز صنعت و جامعه خیلی دقیق و به‌روز نباشد، بنابراین لازم است این نیازها از طریق متولیان به دانشگاه اعلام شود. این اتفاق هم می‌تواند در کاربردی کردن تحصیلات دانشگاه تاثیر قابل توجهی داشته باشد.