بزرگنمایی:

یادداشت/

✍ مریم مفتوح  

معمولا شهرها از محلات گوناگون تشکیل شده اند و هر کدام نام مشخصی داشته که در طول زمان ثابت مانده اند و بدین وسیله هویت ، نام و ساختارشان همچون میراثی ماندگار به نسل بعدی رسیده است .

 محلات در گذشته رسمیت بیشتری داشته و هر کدام شناسنامه ی خاص خود را از نظر ساختار اجتماعی ، گویش و رسم و رسوم و سنت ها و گاه مشاغل حفظ کرده اند وحتی قومیت و نژاد مشخصی  حول محور محله ها شکل گرفته است .

نامگذاری محلات در هر شهری بی دلیل نبوده و هر اسم فلسفه ی خود را داشته و مبیِّن مشخصه ای کاملا مورد تایید در بین مردم بشمار می رفته است.

محلات درشهر دزفول نیز با شناسنامه مشخص و حتی دستورالعمل ها و قوانینی نانوشته اما گویا و معتبر از دهه های بسیار پیش در شهر دزفول وجود داشته که همچنان برخی از این محلات کم و بیش ساختار هویتی و فرهنگی خود را همچون گذشته حفظ کرده اند .

در ادامه به دسته بندی محلات شهر دزفول بر اساس آنچه آمد اشاره می کنیم :

الف) برخی از محلات بنا به سکونت اشخاصِ معروف وبرخی از طوایف، نام گذاری شده اند مثل:

 محله مجدیون(مجدی) ، داعیون(داعی). ساکیون (ساکی)، لوریان (لوری،نوری)  قطب، مقدمیون (مقدمی)

ب) برخی از محلات به سبب نوع حرفه و شغل ساکنینِ مستقردرآن محله نام گرفته اند. مانند:

 بنگشتیون، قلاق بازون، خراطون، چوقابافون، مشک دوزون، چینی سازون

ج) برخی به سبب وجود بارگاه و امامزاده در آن محله نام‌گذاری شده اند. مانند:

* محله‌ی شاهرکن الدین- که بواسطه‌ی وجود آستان مقدس امامزاده سید علی شاه رکن الدین که با احتساب نسب و اعقاب به موسی بن جعفر می‌رسد به محله‌ی شاهرکن‌الدین مشهور است.

* محله‌ی رودبند- که مدفن سید علی صفوی معروف به سلطانعلی سیاه پوش مشهور به «پیر رودبند» و یا « آقا رودبند » نوه‌ی شیخ صفی الدین اردبیلی و پدر بزرگ پدربزرگ شاه اسماعیل صفوی بوده که نسبش با 22 واسطه به موسی کاظم (ع) امام هفتم شیعیان می‌رسد و در  محله رودبند در شمال غربی شهر دزفول و در ارتفاعی مشرف به رودخانه‌ی دز قراردارد.

* محله‌ی علی مالک - که مقبره دو فرزند گرامی حضرت علی (ع) به نام‌های ابراهیم و عقیل هستند و در مجاورت پل باستانی دزفول واقع شده است.

* محله علی او دس او - مقبره و بارگاه یکی از اولیاء الله بنام سیدعلی است و بعدها زمین‌های اطراف این مقبره به قبرستان اموات تبدیل شد وپس از انقلاب اسلامی نام قبرستان بهشت علی به خود گرفت. (مقبره امام زاده علی)ضلع غربی پل قدیم

* محله سید محمود  - این محله به واسطه‌ی وجود بقعه‌ی متبرکه سید محمود که مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است، به آن نام مشهور گردیده.

ح) برخی از محلات به واسطه‌ی سکونت سادات و شیوخ  در آن محله به نام آن سادات و یا شیوخ معروف شده اند. مانند:

* محله (کوی) شیخون انصاری (شیوخ انصاری) - این محله به واسطه‌ی وجود مدرسه علمیه وحجره درس شیوخ انصاری که از اعقاب جابربن عبدا.. انصاری هستند وهم چنین وجود منازل واسکان تعدادی از حضرات خاندان انصاری به این نام مشهور گردیده است لازم به ذکر است که قدوه الفقها،شیخ اعظم حاج شیخ مرتضی انصاری هم از این خاندان گرامی هستند^.1

* محله داعی یون - این محله به واسطه‌ی زندگی و حضور آسید عبدا.. داعی (متولد سال 1158ه. ق ومتوفی به سال 1256هجری قمری) از دانشمندان بزرگ عهد قاجار وجد بزرگ سادات داعی به این نام معروف شده است.

« آسید عبدا... داعی از اولاد شیخ سلطان علی سیاهپوش معروف به رودبند واز نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی است. فتحعلی شاه قاجار ارادت خاصی نسبت به این بزرگوار داشته، وچندین بار بین ایشان و آقاسید دیدارهایی صورت گرفته است.

محل زندگی این بزرگوار ابتدا در محله ای روبه روی دووه بین باغ گودول وباغ گازر کمی بعد از حمام کرناسیون بوده، همان محله ای که به نام داعی یون مشهورگردیده است.

اما سید عبدا... داعی در برهه ای از زندگی خویش از آنجایی که تعدادی از بستگان واطرافیانش با او بنای ناسازگاری و بدرفتاری را می‌گذارند به طوری که شخص خود ایشان فرموده که بستگانم جاهل هستند بهتر می‌بیند که محله‌ی اجدای خود را ترک کرده از شهر خارج شوند و به حاشیه‌ی شهر پناه ببرند.

 ایشان پس از این تصمیم به منطقه‌ی شمال غربی رود خانه‌ی دز نزدیک مقبره‌ی بابا یوسف مهاجرت کرده و در منزلی نزدیک مقبره سکنی می‌گزینند.

و از آنجا که بعد از ارتحال این عالم ربانی جنازه‌ی ایشان در همان منزلی که الان نیز موجود است  به خاک سپرده شد این منزل ، به زیارتگاهی برای دوستداران و ارادتمندانش بدل گشته است.»2

* محله چیتا آقامیر -که در اطراف اتاق آقامیر محل زندگی بعضی از سادات آقامیر است و در موقع حفر سربطاق آقامیر، شن های قمش را در اطراف اتاق آقامیر جمع نمودند که به چیتا آقامیر معروف شد.(چیت = نخاله‌های ناشی از حفاری)

خ )برخی از محلات بواسطه جهت جغرافیایی و درسمتی که شکل گرفته اند نامگذاری شده اند مانند:

کنار اُو (لب آب ) ، میاندره ، صحرابدر ،محله پل قدیم ، سردره ، علی او دس اُو

چ) برخی محلات بواسطه ی برخی اشخاص متدین و مکان های مذهبی و پیروان ادیان و نمادهای مذهبی شکل گرفته اند مانند:

محله پیر نظر ، محله مسجد ، محله صعصعه ، محله صوبیون ، نخل کلبی خان ،

لازم به توضیح است که تقسیم بندی های دیگری نیز می توان به این تقسیم بندی اضافه نمود ، چون  شهر دزفول از محلات متعددی شکل گرفته است .

پاورقی:

^[1] وب سایت  رسمی خاندان مجدی

²به نقل از احمد افشاریان زاده محقق و پژوهشگر درزمینه ی تاریخ و میراث باستانی دزفول

تصویر / از وب سایت رسمی خاندان مجدی
 

منبع / کتاب دزبانان کنکاشی در آثار تاریخی ، آداب ، و فرهنگ مردم دزفول   /  فصل اول ص54

تالیف : محمد حسن روانبخش انصاری /  مریم مفتوح